Harlingen 1940-1945
Werbung
Slide 1
1940 - 1945
Klikken
Slide 2
De voorpagina van de
Nieuwe Harlinger Courant
van vrijdag 10 mei 1940
Slide 3
Slide 4
In Harlingen werd op 10 mei 1940 de havenmond
geblokkeerd door een tweetal drijvende kranen en een
kolenlichter tot zinken te brengen.
Slide 5
Duitsers in de Bosboom
Toussaintstraat
zomer 1940
Slide 6
Diverse gebouwen werden
gevorderd.
Zo ook dit pand op 't
Franekereind dat werd ingericht
als soldatenheim
(ursulaheim)
Slide 7
Duitse grenspolitie. Een afdeling van deze Zoll was vanaf de
zomer van 1940 gevestigd in het gebouw 'Voorwaarts', Voorstraat
52. Het pand waarin thans de bibliotheek is gevestigd.
Later (december 1941) wordt een gedeelte van de Zoll verplaatst
naar de Zuidoostersingel 23-25.
Slide 8
Slide 9
De Duitse Messerschmitt Bf 109E die op 12 mei 1940 bij Pingjum
neerkwam na te zijn beschoten vanuit de Wonsstelling. De Duitse
piloot kwam met de schrik vrij.
Slide 10
Het beschadigde woonhuis van de commissaris van de Loodswezen
aan de Zuiderhaven na een bomaanval in de nacht van
21 op 22 juli 1940.
Slide 11
Het eerste nummer van het illegale blaadje 'De Geus'
zoals dat in november 1940 verscheen.
Slide 12
De bekendmakingen en bedreigingen met de doodstraf werden via
aangebrachte affiches op de Raadhuistoren kenbaar gemaakt.
Slide 13
Slide 14
De op 14 mei 1940 uitgegeven "..toestemming om zich op den
openbaren weg te bevinden tusschen 1/2 uur na zonsondergang en
een half uur voor zonsopkomst..."
Slide 15
Radiospeech
van
Burgemeester Hannema
Slide 16
Zo adverteerde assurantiekantoor J. F. van Wier
Slide 17
Zo adverteerde
de
Fa. J. Van Smeden
Slide 18
Witte paaltjes langs de Zoutsloot zoals die op tal van plaatsen in
Harlingen langs walkanten werden aangelegd. Volgens een opgave
van de gemeente bedroegen de kosten voor de aanleg van deze
'afrastering langs vaarwater', die in november 1940 gereed kwam in
totaal Hfl 2.002,90
Slide 19
De in 1990 afgebroken watertoren aan de begraafplaatslaan werd in 1941 ingericht als luchtwachtpost. Aan de buitenzijde van de toren werd een elektrische lift aangebracht
De in 1990 afgebroken
watertoren aan de
Begraafplaatslaan werd in
1941 ingericht als
luchtwachtpost. Aan de
buitenzijde van de toren werd
een elektrische lift
aangebracht
Slide 20
De RK Jongensschool op de Schritsen. De school werd op 5 november
1941 verwoest door een bom.
Slide 21
In de vroege ochtend van 5 november 1941 veroorzaakte een
zware bom een enorme ravage op de Schritsen en omgeving.
Hierbij waren dertien doden te betreuren.
Slide 22
Stempel met als opschrift
'Ortskommandantur Harlingen'
Slide 23
Musserts NSB-lidmaatschapskaart
Nationaal Socialistische Beweging. Nederlandse politieke partij die
sympathiseerde met de Nazi's. Opgericht 1931 door Ir. A.A.
Mussert. Vanaf 1941 enig toegestane politieke beweging in
Nederland.
Slide 24
Embleem van de NSB
Vlag van de NSB
NSB Landdag
in 1935.
Eerste nummer van
Volk en vaderland,
7 januari 1933.
De Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland (afgekort
NSB) was een Nederlandse politieke partij die van 1931 tot 1945
heeft bestaan. De NSB was op nationaasocialistische leest
geschoeid en fungeerde ten tijde van de Tweede Wereldoorlog als
collaboratiepartij
Slide 25
In 1941 werd op het kaatsland van de k.v. Eendracht een
Wehrmachtslager gebouwd. Na de bevrijding werd het Lager
ingericht als interneringskamp, Barka genoemd, voor NSB-ers
en andere Harlingers die 'fout' waren. De foto is genomen tijdens
één van de Elfstedentochten tijdens de oorlog.
Slide 26
De Duitse Korvettenkapitän Helmutt Klett in het barakkenkamp
‘Barka’ op het terrein
van de kaatsvereniging Eendracht. Op de achtergrond is een grote
groep (Harlinger?) kinderen zichtbaar. Is er iemand die zich deze
gelegenheid kan herinneren?
Slide 27
Leden van de Nationale Jeugd Storm (Nederlandse
jeugdorganisatie van de NSB) tijdens een optreden in het
Wehrmachtslager (Barka) op het terrein van de
kaatsvereniging Eendracht.
Slide 28
Wandelen op de Ringmuur met Duitse Militairen
Slide 29
"Het Rijkscommissariaat maakt bekend: De commissarisgeneraal voor de veiligheid heeft de volgende verordening over
het optreden van de Joden in het openbaar uitgevaardigd", begint
het artikel Verordening over het optreden van Joden in het
openbaar op de voorpagina van de Nieuwe Harlinger Courant
van 16 september 1941 dat hieronder in z'n geheel wordt
weergegeven
Slide 30
Vordering over het optreden van Joden in het openbaar
Slide 31
Brief Joden verklaring
Slide 32
Vanaf 1942 werden bij tal van openbare gelegenheden borden
geplaatst met daarop de tekst dat de toegang voor joden
verboden was. Ook in Harlingen.
Hieronder de van 16 februari 1942 daterende
kopie van Order nr. 71 uit het orderboek van de
gemeentepolitie van Harlingen.
Slide 33
Bordjes met de tekst 'Voor Joden Verboden' verschenen
vanaf februari 1942 ook in Harlingen.
Slide 34
Abraham Pais met Jodenster
Slide 35
Ook de achtjarige Benjamin
Pais en zijn negenjarige zusje
Jansje, die op de Noorderhaven
32 woonden, kwamen door
vergassing om het leven.
Beiden werden op woensdag 11
november 1942 door de
Harlinger politie uit hun huis
gehaald en opgesloten in het
politieburo. De volgende
ochtend werden ze afgevoerd
naar Westerbork. Nog geen
twee weken later, op 23
november 1942, werden ze in
Auschwitz vermoord.
Slide 36
Links dhr. Krijtenburg, rechts Aäron Pais
Slide 37
Michiel Speijer en zijn vrouw Hannah, wandelend op de
Voorstraat ter hoogte van de Raadhuistoren.
Slide 38
Het pand van de fam. Speijer, hoek Kerkstraat - Heiligeweg.
Slide 39
Sinagoge in de Raamstraat
Slide 40
De namen van de 46 joodse Harlinger slachtoffers luiden:
Gabriël Boas, Dina Boas-Pais, Jozeph Boas, Abraham Pais,
Esther Pais, Salomon Pais, Levie Pais, Adriana Pais-Rood,
Raphael Pais, Roosje Pais-Minco, Jansje Pais, Benjamin Raphael
Pais, Pietje Polak-de Vries, Nathan Polak, Betsij Polak-Frank,
Izak Nathan Israël Polak, Levie Messcher, Catharina MesscherGans, Hanna Klara Messcher, Klara Leonara Mescher, Sally
Hes, Anna Rosa Hes-van Gelder, Mathilde Henriëtte Hes,
Leonard Goldsmid, Sara Goldsmid-Goedhart, Leonard
Leijdesdorff, Rosalie Leijdesdorff-Vos, Benjamin Raphael Pais,
Jantje Pais-de Vries, Racheltje Pais, Raphael Pais, Aäron Pais,
Rosa Weijmann, Izaäk de Vries, Elize de Vries-Odewald,
Michiel Speijer, Hanna Speijer-Schulenklopper, Elkan Aron
Speijer, Cäcil David Speijer, Aron de Vries, Grietje de Vries-de
Wilde, Benjamin de Vries, Klara de Vries, Lieba Steil-Aftergutt,
Berel Steil, Nechemia Steil.
Slide 41
In oktober 1941 werden negen jongens in Harlingen door de politie
gearresteerd wegens het bekladden van gebouwen met anti-Duitse
leuzen en overgebracht naar het Huis van Bewaring in Leeuwarden.
Na een verblijf van veertien dagen werden ze vervolgens overgebracht
naar het concentratiekamp Amersfoort.
Slide 42
L. Koopmans 1941
L. Koopmans 1945
Slide 43
In de loop van de jaren kwamen steeds meer artikelen 'op de bon'.
Koffie en thee waren één van de eerste artikelen.
Dat was in juni 1940. Twee jaar later was tabak aan de beurt met
lange rijen als gevolg, zoals hier bij de
Groenlandsvaarder op de Voorstraat.
Slide 44
Voedselbonnen
Slide 45
Eenvoudige kaart, waarop
stond aangegeven welke
distributiebonnen verstrekt
waren. Zonder deze kaart
kreeg men geen nieuwe
bonnen.
Slide 46
Slide 47
De Harlinger Ringmuur in de strenge winter van 1942.
Slide 48
Aangezien de veerboot van Harlingen naar Terschelling
herhaaldelijk doelwit was geweest van geallieerde vliegtuigen vroeg
rederij Doeksen luchtafweergeschut aan. Na een aanvankelijke
weigering werd er later toch afweergeschut op de schepen geplaatst
zoals hier op de stuurhut van de 'Noord Nederland.
Slide 49
Britse Boston bommenwerper
De machine vloog zeer laag van noord naar zuid toen het z’n bommen gooide.
Het was een hels lawaai, de ontploffingen, het ronken van de vliegmachine,
het felle afweervuur van de Duitsers en direct daarop het loeien van de
alarmsirenes”. De eerste bom was terecht gekomen op het plankenpad bij de
Noorderpier, de tweede op een Rijnaak in de Zuiderhaven en de derde op de
Zuiderbrug. De vierde bom was een blindganger. De Rijnaak werd in het
midden getroffen en vloog onmiddellijk in brand. De familie die de aak
bewoonde was niet aan boord. Ernaast lag het schip ‘Jacoba’ waar wel een
slachtoffer viel. De schipper werd door de scherven zwaar gewond en overleed
enige tijd later.
Slide 50
Rijnaak in de Zuiderhaven geraakt door een Bom
30 op 31 mei 1942
Slide 51
Deze brug vormde de verbinding tussen de Zuiderstraat en de
Schritsen. Na beschadigd te zijn tijdens een bombardement in de
nacht van 30 op 31 mei 1942 is de brug later afgebroken en niet
meer herbouwd.
Slide 52
“De Zuiderbrug over de Zuiderhaven in de jaren ‘30 van de
vorige eeuw”
Slide 53
De in 1942 bij een ontploffing op Vlieland omgekomen
‘springmeister’ Jakob Gerhard wordt in de haven van Harlingen
van boord gehaald. De foto is genomen in de Nieuwe Willemshaven
bij de zogeheten Kraussteiger, vanwaar in die jaren de veerboten naar
Vlieland en Terschelling vertrokken .
Op de Zuiderpier is een opstelling van de Duitse luchtafweer
zichtbaar.
Slide 54
Bewijs dat Raphael Pais zijn fiets heeft ingeleverd op het
politiebureau in Harlingen. .
Slide 55
Deze fiets haalde de bevrijding.
Dat was echter niet voor iedereen weggelegd.
Slide 56
Stirling MkI W7442 die op 26 juni 1942 in de Waddenzee terecht
kwam. Drie van de bemanningsleden kregen een graf op de
Algemene Begraafplaats te Harlingen.
De vier overigen staan te boek als vermist.
Slide 57
Dhr. IJ. van Dijk die van
april 1943 tot mei 1945 als
dwangarbeider in Duitsland
verbleef.
Slide 58
De Amerikaanse B 17 bommenwerper 'Holy Mackeral' die op
donderdag 16 december 1943 even ten noorden van Kimswerd de
grond in boorde. De foto dateert van juli 1943.
Slide 59
School C aan het Kerkpad. Tijdens de oorlog o.a.
in gebruik als kazerne.
Slide 60
School A aan de zeeweg
Slide 61
De Schouwburg aan de Zuidoostersingel
Slide 62
Het Algemeen Ziekenhuis op het Zuiderbolwerk
zoals dat dienst heeft gedaan van 1873 tot en met 1961.
Eind vorige eeuw is het pand gesloopt en heeft plaats
gemaakt voor een appartementencomplex.
Slide 63
Halifax DT.645
Britse Halifax bommenwerper die in de nacht van
12 op 13 mei 1943 even ten zuiden van Harlingen
ter hoogte van de boerderij 'Groot Ropens' neerstortte na te zijn
beschoten door een Duitse nachtjager.
Restanten van deze Halifax werden in september 2000 geborgen.
Slide 64
Halifaxwrak DT645 op de Grote Bredeplaats
Slide 65
HfxSmall JB924 neergestort bij Wijnaldum
Slide 66
Wrak van de op 14 mei 1943 bij Wijnaldum neergekomen
Halifax bommenwerper.
Slide 67
Restanten van de Britse Halifax bommenwerper kwamen op slechts
enkele meters van de boerderij van de
familie Schat aan de Haulewei terecht.
Slide 68
Wrak van de HfxSmall JB924
Slide 69
De begrafenis van de
bemanningsleden van Halifax
JB924 op 15 mei 1943
in Wijnaldum werd vastgelegd
door de gezusters Nammensma
uit Sexbierum.
Slide 70
De bemanning van de Beaufort bommenwerper die op
2 maart 1941 een bom dropte in de Nieuwe Willemshaven.
Alleen piloot Tony Gadd (tweede van links) zou de oorlog
overleven en is na die tijd nog enkele malen in Harlingen geweest.
Slide 71
Hudson Bommenwerper RAF
Slide 72
De bemanning van de B-17. Bovenste rij van links naar rechts:
Capt. Kaufman (Piloot), Lt. F. B. Robinson (Co-Piloot), Lt. R. C.
Fitzgerald (Bombardier), Lt. J. A. Barrett (Navigator). Voorste
rij: Sgt. F. R. Cope (Waist Gunner), Sgt. H. A. Shaw (Radio
Operator), Sgt. D. H. Carlson (Engineer/Top Turret), Sgt. T. R.
Nielson (Ball Turret Gunner), Sgt. H. L. Bangfrede (Tail Gunner),
Sgt.E. W. Masterman (Waist Gunner). Acht bemanningsleden
verlieten boven Harlingen het gehavende toestel. Slechts twee van
hen konden worden gered. De overige zes kwamen om het leven.
Slide 73
Het graf van Frederick B. Robinson, één van de bemanningsleden
van de Amerikaans B-17 bommenwerper die boven Harlingen het
vliegtuig had verlaten.
Op 10 maart 1944 werd Robinson begraven in Pietersbierum en in
oktober 1945 werd hij herbegraven op de
Amerikaanse erebegraafplaats in het Limburgse Margraten
Slide 74
Cafe 't Anker
van de Fam. Roodhof
op de
Zuiderhaven.
Slide 75
De in de jaren 1939- 1940 gelegerde soldaten van de Bijzonder
Vrijwillige Landstorm in de zogenaamde 'Klimschool',
Hoogstraat 55.
Slide 76
Leden van de Binnenlandse Strijdkrachten,
opgesteld voor restaurant De Beurs op de Noorderhaven.
Tegenwoordig maakt het pand deel uit van de HEMA.
Slide 77
Een gedeelte van de leden van de Harlinger BS
voor het stadhuis op de Noorderhaven met o.a. C. Heeger,
J. Weitenberg, A. Bijlsma, Tuinstra, J. de Groot, S. Posthuma,
J. Nauta, M. de Vries, ? , J. Broersma, F. Schoot, J. Koekoek,
Smeding en Althuis
Slide 78
De Centrale Keuken in Harlingen (Gaarkeuken)
Slide 79
Slide 80
Zandbak op de Zakkendragerspijp voor het blussen
van brandbommen
Slide 81
Duitse matroos toont trots de
hakenkruisvlag.
Op de achtergrond de
'Engelsche tuin'.
Slide 82
De Duitse Generaal Christiansen,
de Wehrmachtsbefehlhaber in Nederland,
op wegnaar Vlieland of Terschelling in de haven van Harlingen.
Slide 83
Vrijdag 12 maart 1943.
De klokken van de
Raadhuistoren worden geroofd
om te worden omgesmolten
t.b.v. de Duitse oorlogsindustrie
Slide 84
In november 1945 bracht het m.s. 'Harm Smeenge' een aantal
geroofde klokken terug naar Harlingen waaronder de klokken
van de Ned. Hervormde Kerk en die van de Raadhuistoren.
De klokken werden met veel officiële ceremonie en
Belangstelling gelost.
De klok van het Havenmantsje (daterend uit 1562) werd in 1947
teruggevonden in Parijs. De overige klokken bleken al te zijn
omgesmolten.
Slide 85
De voormalige melkfabriek in Harlingen.
Slide 86
Op diverse plaatsen in de
stad verschenen Duitse
richtingaanwijzers. Gele
borden met zwarte letters.
Zoals hier de hoek van de
Voorstraat op de plaats waar
nu het beeld van Anton
Wachter staat. Op de borden
valt te lezen in welke
richting de
Ortskommandantur
zich bevindt en waar de
Wehrmacht Parkplatz
en de
Wehrmacht Tankstelle
gevonden kunnen worden.
Slide 87
Slide 88
Duitse schildwacht
bij de
Duitse Ortskommandantur
op de Midlumerweg in 1944.
Slide 89
DE VRIJE HARLINGER (waarin opgenomen De Geus)
Illegale krant die in september 1944 voor het eerst verscheen.
Gezien de opschudding die deze uitgave veroorzaakte werd
afgezien van een vervolg. Maar in april 1945 verscheen De
Vrije Harlinger weer.
Slide 90
Maza (Marine Artillrie Zeug Amt) aan de
Kimswerderweg na de bevrijding
Slide 91
Naoorlogse luchtfoto van het MAZa complex aan de
Kimswerderweg
Slide 92
Der Fremdenarbeid NSB
Slide 93
Geen tekst beschikbaar
Slide 94
Geen tekst beschikbaar
Slide 95
Geen tekst beschikbaar
Slide 96
Geen tekst beschikbaar
Slide 97
Geen tekst beschikbaar
Slide 98
Geen tekst beschikbaar
Slide 99
Geen tekst beschikbaar
Slide 100
Molen de Bazuin op de Noorderzeedijk. Deze stond ongeveer op
de plek waar zich nu de Tj. Hiddeszsluizen bevinden. De molen
is in februari 1944 op last van de Duitsers afgebroken omdat
het een oriëntatiepunt was voor geallieerde vliegers. Het was nl.
de enige molen in het noorden op de zeedijk.
Slide 101
Canadese Tanks op de Noorderhaven
Slide 102
Canadezen, marcherend over de Gr. Bredeplaats
Slide 103
Canadese Soldaat op der Noordehaven 1945
Slide 104
Maandag 16 april 1945. Het door de Duitsers verlaten
'Wehrmachtsheim' in de Brouwersstraat (Hotel Centraal)
wordt door de bevolking geplunderd.
Hier wordt de buit afgevoerd via de Kerkstraat.
Slide 105
Schade aan huizen in de Nic. Baurstraat
door Canadees artillerievuur
Slide 106
Schade aan huizen
in de
Nic. Baurstraat
door
Canadees artillerievuur
Slide 107
Schade aan huizen in de Nic. Baurstraat
door
Canadees artillerievuur
Slide 108
Bevrijding van het Rooiedorp
Slide 109
Spinstraat 1945
Slide 110
Een overzichtskaart met de
door de Duitsers tot zinken
gebrachte schepen (17) in de
havens van Harlingen.
Slide 111
Luchtfoto van Harlingen 1945
Slide 112
De in april 1943 afgezette burgemeester Hannema werd direct na de
bevrijding weer tot burgemeester benoemd
"Onder groot enthousiasme van de bevolking maakte hij met zijn
familie een rijtoer door de stad. Op het stadhuis werden hem door
eenige dames bloemen aangeboden en werd hem de sleutel van het
stadshuis overhandigd. Nadat het muziekcorps het Wilhelmus had
gespeeld dankte de heer Hannema de voor hem gebrachte hulde",
schrijft de Harlinger Courant van vrijdag 27 april 1945.
Slide 113
Enkele dagen na de bevrijding werden de beide in het najaar van
1943 ondergedoken agenten Prins en De Klerk gehuldigd voor het
politiebureau op het Noordijs."Zaterdagavond werden de weer
opgedoken agenten De Klerk en Prins door het Sted. Muziekcorps
gehuldigd. Ze werden daarbij toegesproken door den heer Th. Snijder,
burgemeester Hannema en namens de N.B.S. door den heer J. van
Drooge", schrijft de Harlinger Courant van vrijdag 27 april 1945.
Slide 114
Dit was de Diapresentatie
Harlingen tijdens de
Tweede Wereldoorlog
1940 - 1945
Samenstelling en Bewerking
Sjors Jorna
1940 - 1945
Klikken
Slide 2
De voorpagina van de
Nieuwe Harlinger Courant
van vrijdag 10 mei 1940
Slide 3
Slide 4
In Harlingen werd op 10 mei 1940 de havenmond
geblokkeerd door een tweetal drijvende kranen en een
kolenlichter tot zinken te brengen.
Slide 5
Duitsers in de Bosboom
Toussaintstraat
zomer 1940
Slide 6
Diverse gebouwen werden
gevorderd.
Zo ook dit pand op 't
Franekereind dat werd ingericht
als soldatenheim
(ursulaheim)
Slide 7
Duitse grenspolitie. Een afdeling van deze Zoll was vanaf de
zomer van 1940 gevestigd in het gebouw 'Voorwaarts', Voorstraat
52. Het pand waarin thans de bibliotheek is gevestigd.
Later (december 1941) wordt een gedeelte van de Zoll verplaatst
naar de Zuidoostersingel 23-25.
Slide 8
Slide 9
De Duitse Messerschmitt Bf 109E die op 12 mei 1940 bij Pingjum
neerkwam na te zijn beschoten vanuit de Wonsstelling. De Duitse
piloot kwam met de schrik vrij.
Slide 10
Het beschadigde woonhuis van de commissaris van de Loodswezen
aan de Zuiderhaven na een bomaanval in de nacht van
21 op 22 juli 1940.
Slide 11
Het eerste nummer van het illegale blaadje 'De Geus'
zoals dat in november 1940 verscheen.
Slide 12
De bekendmakingen en bedreigingen met de doodstraf werden via
aangebrachte affiches op de Raadhuistoren kenbaar gemaakt.
Slide 13
Slide 14
De op 14 mei 1940 uitgegeven "..toestemming om zich op den
openbaren weg te bevinden tusschen 1/2 uur na zonsondergang en
een half uur voor zonsopkomst..."
Slide 15
Radiospeech
van
Burgemeester Hannema
Slide 16
Zo adverteerde assurantiekantoor J. F. van Wier
Slide 17
Zo adverteerde
de
Fa. J. Van Smeden
Slide 18
Witte paaltjes langs de Zoutsloot zoals die op tal van plaatsen in
Harlingen langs walkanten werden aangelegd. Volgens een opgave
van de gemeente bedroegen de kosten voor de aanleg van deze
'afrastering langs vaarwater', die in november 1940 gereed kwam in
totaal Hfl 2.002,90
Slide 19
De in 1990 afgebroken watertoren aan de begraafplaatslaan werd in 1941 ingericht als luchtwachtpost. Aan de buitenzijde van de toren werd een elektrische lift aangebracht
De in 1990 afgebroken
watertoren aan de
Begraafplaatslaan werd in
1941 ingericht als
luchtwachtpost. Aan de
buitenzijde van de toren werd
een elektrische lift
aangebracht
Slide 20
De RK Jongensschool op de Schritsen. De school werd op 5 november
1941 verwoest door een bom.
Slide 21
In de vroege ochtend van 5 november 1941 veroorzaakte een
zware bom een enorme ravage op de Schritsen en omgeving.
Hierbij waren dertien doden te betreuren.
Slide 22
Stempel met als opschrift
'Ortskommandantur Harlingen'
Slide 23
Musserts NSB-lidmaatschapskaart
Nationaal Socialistische Beweging. Nederlandse politieke partij die
sympathiseerde met de Nazi's. Opgericht 1931 door Ir. A.A.
Mussert. Vanaf 1941 enig toegestane politieke beweging in
Nederland.
Slide 24
Embleem van de NSB
Vlag van de NSB
NSB Landdag
in 1935.
Eerste nummer van
Volk en vaderland,
7 januari 1933.
De Nationaal-Socialistische Beweging in Nederland (afgekort
NSB) was een Nederlandse politieke partij die van 1931 tot 1945
heeft bestaan. De NSB was op nationaasocialistische leest
geschoeid en fungeerde ten tijde van de Tweede Wereldoorlog als
collaboratiepartij
Slide 25
In 1941 werd op het kaatsland van de k.v. Eendracht een
Wehrmachtslager gebouwd. Na de bevrijding werd het Lager
ingericht als interneringskamp, Barka genoemd, voor NSB-ers
en andere Harlingers die 'fout' waren. De foto is genomen tijdens
één van de Elfstedentochten tijdens de oorlog.
Slide 26
De Duitse Korvettenkapitän Helmutt Klett in het barakkenkamp
‘Barka’ op het terrein
van de kaatsvereniging Eendracht. Op de achtergrond is een grote
groep (Harlinger?) kinderen zichtbaar. Is er iemand die zich deze
gelegenheid kan herinneren?
Slide 27
Leden van de Nationale Jeugd Storm (Nederlandse
jeugdorganisatie van de NSB) tijdens een optreden in het
Wehrmachtslager (Barka) op het terrein van de
kaatsvereniging Eendracht.
Slide 28
Wandelen op de Ringmuur met Duitse Militairen
Slide 29
"Het Rijkscommissariaat maakt bekend: De commissarisgeneraal voor de veiligheid heeft de volgende verordening over
het optreden van de Joden in het openbaar uitgevaardigd", begint
het artikel Verordening over het optreden van Joden in het
openbaar op de voorpagina van de Nieuwe Harlinger Courant
van 16 september 1941 dat hieronder in z'n geheel wordt
weergegeven
Slide 30
Vordering over het optreden van Joden in het openbaar
Slide 31
Brief Joden verklaring
Slide 32
Vanaf 1942 werden bij tal van openbare gelegenheden borden
geplaatst met daarop de tekst dat de toegang voor joden
verboden was. Ook in Harlingen.
Hieronder de van 16 februari 1942 daterende
kopie van Order nr. 71 uit het orderboek van de
gemeentepolitie van Harlingen.
Slide 33
Bordjes met de tekst 'Voor Joden Verboden' verschenen
vanaf februari 1942 ook in Harlingen.
Slide 34
Abraham Pais met Jodenster
Slide 35
Ook de achtjarige Benjamin
Pais en zijn negenjarige zusje
Jansje, die op de Noorderhaven
32 woonden, kwamen door
vergassing om het leven.
Beiden werden op woensdag 11
november 1942 door de
Harlinger politie uit hun huis
gehaald en opgesloten in het
politieburo. De volgende
ochtend werden ze afgevoerd
naar Westerbork. Nog geen
twee weken later, op 23
november 1942, werden ze in
Auschwitz vermoord.
Slide 36
Links dhr. Krijtenburg, rechts Aäron Pais
Slide 37
Michiel Speijer en zijn vrouw Hannah, wandelend op de
Voorstraat ter hoogte van de Raadhuistoren.
Slide 38
Het pand van de fam. Speijer, hoek Kerkstraat - Heiligeweg.
Slide 39
Sinagoge in de Raamstraat
Slide 40
De namen van de 46 joodse Harlinger slachtoffers luiden:
Gabriël Boas, Dina Boas-Pais, Jozeph Boas, Abraham Pais,
Esther Pais, Salomon Pais, Levie Pais, Adriana Pais-Rood,
Raphael Pais, Roosje Pais-Minco, Jansje Pais, Benjamin Raphael
Pais, Pietje Polak-de Vries, Nathan Polak, Betsij Polak-Frank,
Izak Nathan Israël Polak, Levie Messcher, Catharina MesscherGans, Hanna Klara Messcher, Klara Leonara Mescher, Sally
Hes, Anna Rosa Hes-van Gelder, Mathilde Henriëtte Hes,
Leonard Goldsmid, Sara Goldsmid-Goedhart, Leonard
Leijdesdorff, Rosalie Leijdesdorff-Vos, Benjamin Raphael Pais,
Jantje Pais-de Vries, Racheltje Pais, Raphael Pais, Aäron Pais,
Rosa Weijmann, Izaäk de Vries, Elize de Vries-Odewald,
Michiel Speijer, Hanna Speijer-Schulenklopper, Elkan Aron
Speijer, Cäcil David Speijer, Aron de Vries, Grietje de Vries-de
Wilde, Benjamin de Vries, Klara de Vries, Lieba Steil-Aftergutt,
Berel Steil, Nechemia Steil.
Slide 41
In oktober 1941 werden negen jongens in Harlingen door de politie
gearresteerd wegens het bekladden van gebouwen met anti-Duitse
leuzen en overgebracht naar het Huis van Bewaring in Leeuwarden.
Na een verblijf van veertien dagen werden ze vervolgens overgebracht
naar het concentratiekamp Amersfoort.
Slide 42
L. Koopmans 1941
L. Koopmans 1945
Slide 43
In de loop van de jaren kwamen steeds meer artikelen 'op de bon'.
Koffie en thee waren één van de eerste artikelen.
Dat was in juni 1940. Twee jaar later was tabak aan de beurt met
lange rijen als gevolg, zoals hier bij de
Groenlandsvaarder op de Voorstraat.
Slide 44
Voedselbonnen
Slide 45
Eenvoudige kaart, waarop
stond aangegeven welke
distributiebonnen verstrekt
waren. Zonder deze kaart
kreeg men geen nieuwe
bonnen.
Slide 46
Slide 47
De Harlinger Ringmuur in de strenge winter van 1942.
Slide 48
Aangezien de veerboot van Harlingen naar Terschelling
herhaaldelijk doelwit was geweest van geallieerde vliegtuigen vroeg
rederij Doeksen luchtafweergeschut aan. Na een aanvankelijke
weigering werd er later toch afweergeschut op de schepen geplaatst
zoals hier op de stuurhut van de 'Noord Nederland.
Slide 49
Britse Boston bommenwerper
De machine vloog zeer laag van noord naar zuid toen het z’n bommen gooide.
Het was een hels lawaai, de ontploffingen, het ronken van de vliegmachine,
het felle afweervuur van de Duitsers en direct daarop het loeien van de
alarmsirenes”. De eerste bom was terecht gekomen op het plankenpad bij de
Noorderpier, de tweede op een Rijnaak in de Zuiderhaven en de derde op de
Zuiderbrug. De vierde bom was een blindganger. De Rijnaak werd in het
midden getroffen en vloog onmiddellijk in brand. De familie die de aak
bewoonde was niet aan boord. Ernaast lag het schip ‘Jacoba’ waar wel een
slachtoffer viel. De schipper werd door de scherven zwaar gewond en overleed
enige tijd later.
Slide 50
Rijnaak in de Zuiderhaven geraakt door een Bom
30 op 31 mei 1942
Slide 51
Deze brug vormde de verbinding tussen de Zuiderstraat en de
Schritsen. Na beschadigd te zijn tijdens een bombardement in de
nacht van 30 op 31 mei 1942 is de brug later afgebroken en niet
meer herbouwd.
Slide 52
“De Zuiderbrug over de Zuiderhaven in de jaren ‘30 van de
vorige eeuw”
Slide 53
De in 1942 bij een ontploffing op Vlieland omgekomen
‘springmeister’ Jakob Gerhard wordt in de haven van Harlingen
van boord gehaald. De foto is genomen in de Nieuwe Willemshaven
bij de zogeheten Kraussteiger, vanwaar in die jaren de veerboten naar
Vlieland en Terschelling vertrokken .
Op de Zuiderpier is een opstelling van de Duitse luchtafweer
zichtbaar.
Slide 54
Bewijs dat Raphael Pais zijn fiets heeft ingeleverd op het
politiebureau in Harlingen. .
Slide 55
Deze fiets haalde de bevrijding.
Dat was echter niet voor iedereen weggelegd.
Slide 56
Stirling MkI W7442 die op 26 juni 1942 in de Waddenzee terecht
kwam. Drie van de bemanningsleden kregen een graf op de
Algemene Begraafplaats te Harlingen.
De vier overigen staan te boek als vermist.
Slide 57
Dhr. IJ. van Dijk die van
april 1943 tot mei 1945 als
dwangarbeider in Duitsland
verbleef.
Slide 58
De Amerikaanse B 17 bommenwerper 'Holy Mackeral' die op
donderdag 16 december 1943 even ten noorden van Kimswerd de
grond in boorde. De foto dateert van juli 1943.
Slide 59
School C aan het Kerkpad. Tijdens de oorlog o.a.
in gebruik als kazerne.
Slide 60
School A aan de zeeweg
Slide 61
De Schouwburg aan de Zuidoostersingel
Slide 62
Het Algemeen Ziekenhuis op het Zuiderbolwerk
zoals dat dienst heeft gedaan van 1873 tot en met 1961.
Eind vorige eeuw is het pand gesloopt en heeft plaats
gemaakt voor een appartementencomplex.
Slide 63
Halifax DT.645
Britse Halifax bommenwerper die in de nacht van
12 op 13 mei 1943 even ten zuiden van Harlingen
ter hoogte van de boerderij 'Groot Ropens' neerstortte na te zijn
beschoten door een Duitse nachtjager.
Restanten van deze Halifax werden in september 2000 geborgen.
Slide 64
Halifaxwrak DT645 op de Grote Bredeplaats
Slide 65
HfxSmall JB924 neergestort bij Wijnaldum
Slide 66
Wrak van de op 14 mei 1943 bij Wijnaldum neergekomen
Halifax bommenwerper.
Slide 67
Restanten van de Britse Halifax bommenwerper kwamen op slechts
enkele meters van de boerderij van de
familie Schat aan de Haulewei terecht.
Slide 68
Wrak van de HfxSmall JB924
Slide 69
De begrafenis van de
bemanningsleden van Halifax
JB924 op 15 mei 1943
in Wijnaldum werd vastgelegd
door de gezusters Nammensma
uit Sexbierum.
Slide 70
De bemanning van de Beaufort bommenwerper die op
2 maart 1941 een bom dropte in de Nieuwe Willemshaven.
Alleen piloot Tony Gadd (tweede van links) zou de oorlog
overleven en is na die tijd nog enkele malen in Harlingen geweest.
Slide 71
Hudson Bommenwerper RAF
Slide 72
De bemanning van de B-17. Bovenste rij van links naar rechts:
Capt. Kaufman (Piloot), Lt. F. B. Robinson (Co-Piloot), Lt. R. C.
Fitzgerald (Bombardier), Lt. J. A. Barrett (Navigator). Voorste
rij: Sgt. F. R. Cope (Waist Gunner), Sgt. H. A. Shaw (Radio
Operator), Sgt. D. H. Carlson (Engineer/Top Turret), Sgt. T. R.
Nielson (Ball Turret Gunner), Sgt. H. L. Bangfrede (Tail Gunner),
Sgt.E. W. Masterman (Waist Gunner). Acht bemanningsleden
verlieten boven Harlingen het gehavende toestel. Slechts twee van
hen konden worden gered. De overige zes kwamen om het leven.
Slide 73
Het graf van Frederick B. Robinson, één van de bemanningsleden
van de Amerikaans B-17 bommenwerper die boven Harlingen het
vliegtuig had verlaten.
Op 10 maart 1944 werd Robinson begraven in Pietersbierum en in
oktober 1945 werd hij herbegraven op de
Amerikaanse erebegraafplaats in het Limburgse Margraten
Slide 74
Cafe 't Anker
van de Fam. Roodhof
op de
Zuiderhaven.
Slide 75
De in de jaren 1939- 1940 gelegerde soldaten van de Bijzonder
Vrijwillige Landstorm in de zogenaamde 'Klimschool',
Hoogstraat 55.
Slide 76
Leden van de Binnenlandse Strijdkrachten,
opgesteld voor restaurant De Beurs op de Noorderhaven.
Tegenwoordig maakt het pand deel uit van de HEMA.
Slide 77
Een gedeelte van de leden van de Harlinger BS
voor het stadhuis op de Noorderhaven met o.a. C. Heeger,
J. Weitenberg, A. Bijlsma, Tuinstra, J. de Groot, S. Posthuma,
J. Nauta, M. de Vries, ? , J. Broersma, F. Schoot, J. Koekoek,
Smeding en Althuis
Slide 78
De Centrale Keuken in Harlingen (Gaarkeuken)
Slide 79
Slide 80
Zandbak op de Zakkendragerspijp voor het blussen
van brandbommen
Slide 81
Duitse matroos toont trots de
hakenkruisvlag.
Op de achtergrond de
'Engelsche tuin'.
Slide 82
De Duitse Generaal Christiansen,
de Wehrmachtsbefehlhaber in Nederland,
op wegnaar Vlieland of Terschelling in de haven van Harlingen.
Slide 83
Vrijdag 12 maart 1943.
De klokken van de
Raadhuistoren worden geroofd
om te worden omgesmolten
t.b.v. de Duitse oorlogsindustrie
Slide 84
In november 1945 bracht het m.s. 'Harm Smeenge' een aantal
geroofde klokken terug naar Harlingen waaronder de klokken
van de Ned. Hervormde Kerk en die van de Raadhuistoren.
De klokken werden met veel officiële ceremonie en
Belangstelling gelost.
De klok van het Havenmantsje (daterend uit 1562) werd in 1947
teruggevonden in Parijs. De overige klokken bleken al te zijn
omgesmolten.
Slide 85
De voormalige melkfabriek in Harlingen.
Slide 86
Op diverse plaatsen in de
stad verschenen Duitse
richtingaanwijzers. Gele
borden met zwarte letters.
Zoals hier de hoek van de
Voorstraat op de plaats waar
nu het beeld van Anton
Wachter staat. Op de borden
valt te lezen in welke
richting de
Ortskommandantur
zich bevindt en waar de
Wehrmacht Parkplatz
en de
Wehrmacht Tankstelle
gevonden kunnen worden.
Slide 87
Slide 88
Duitse schildwacht
bij de
Duitse Ortskommandantur
op de Midlumerweg in 1944.
Slide 89
DE VRIJE HARLINGER (waarin opgenomen De Geus)
Illegale krant die in september 1944 voor het eerst verscheen.
Gezien de opschudding die deze uitgave veroorzaakte werd
afgezien van een vervolg. Maar in april 1945 verscheen De
Vrije Harlinger weer.
Slide 90
Maza (Marine Artillrie Zeug Amt) aan de
Kimswerderweg na de bevrijding
Slide 91
Naoorlogse luchtfoto van het MAZa complex aan de
Kimswerderweg
Slide 92
Der Fremdenarbeid NSB
Slide 93
Geen tekst beschikbaar
Slide 94
Geen tekst beschikbaar
Slide 95
Geen tekst beschikbaar
Slide 96
Geen tekst beschikbaar
Slide 97
Geen tekst beschikbaar
Slide 98
Geen tekst beschikbaar
Slide 99
Geen tekst beschikbaar
Slide 100
Molen de Bazuin op de Noorderzeedijk. Deze stond ongeveer op
de plek waar zich nu de Tj. Hiddeszsluizen bevinden. De molen
is in februari 1944 op last van de Duitsers afgebroken omdat
het een oriëntatiepunt was voor geallieerde vliegers. Het was nl.
de enige molen in het noorden op de zeedijk.
Slide 101
Canadese Tanks op de Noorderhaven
Slide 102
Canadezen, marcherend over de Gr. Bredeplaats
Slide 103
Canadese Soldaat op der Noordehaven 1945
Slide 104
Maandag 16 april 1945. Het door de Duitsers verlaten
'Wehrmachtsheim' in de Brouwersstraat (Hotel Centraal)
wordt door de bevolking geplunderd.
Hier wordt de buit afgevoerd via de Kerkstraat.
Slide 105
Schade aan huizen in de Nic. Baurstraat
door Canadees artillerievuur
Slide 106
Schade aan huizen
in de
Nic. Baurstraat
door
Canadees artillerievuur
Slide 107
Schade aan huizen in de Nic. Baurstraat
door
Canadees artillerievuur
Slide 108
Bevrijding van het Rooiedorp
Slide 109
Spinstraat 1945
Slide 110
Een overzichtskaart met de
door de Duitsers tot zinken
gebrachte schepen (17) in de
havens van Harlingen.
Slide 111
Luchtfoto van Harlingen 1945
Slide 112
De in april 1943 afgezette burgemeester Hannema werd direct na de
bevrijding weer tot burgemeester benoemd
"Onder groot enthousiasme van de bevolking maakte hij met zijn
familie een rijtoer door de stad. Op het stadhuis werden hem door
eenige dames bloemen aangeboden en werd hem de sleutel van het
stadshuis overhandigd. Nadat het muziekcorps het Wilhelmus had
gespeeld dankte de heer Hannema de voor hem gebrachte hulde",
schrijft de Harlinger Courant van vrijdag 27 april 1945.
Slide 113
Enkele dagen na de bevrijding werden de beide in het najaar van
1943 ondergedoken agenten Prins en De Klerk gehuldigd voor het
politiebureau op het Noordijs."Zaterdagavond werden de weer
opgedoken agenten De Klerk en Prins door het Sted. Muziekcorps
gehuldigd. Ze werden daarbij toegesproken door den heer Th. Snijder,
burgemeester Hannema en namens de N.B.S. door den heer J. van
Drooge", schrijft de Harlinger Courant van vrijdag 27 april 1945.
Slide 114
Dit was de Diapresentatie
Harlingen tijdens de
Tweede Wereldoorlog
1940 - 1945
Samenstelling en Bewerking
Sjors Jorna
