OJN Zagadnienia z historii, geografii i kultury niemieckiego obszaru

Zagadnienia z nowszej (po roku 1933) historii, geografii i kultury niemieckiego obszaru
językowego
UWAGA! Podane zakresy tematyczne mają charakter zagadnień ramowych, przybliżających tematykę
rozmów kwalifikacyjnych. Tworzą one punkt wyjścia do rozmowy, która przybiera często formę
sporu, obrony własnych poglądów, analizy porównawczej z realiami polskimi itd. Jednocześnie
zakłada się, że uczniowie przystępujący do eliminacji okręgowych bądź finału Olimpiady posiadają
wiedzę ogólną z zajęć szkolnych (geografia, historia powszechna, historia Polski, wiedza o
społeczeństwie, język polski) na poziomie liceum ogólnokształcącego. Stąd też, w ramach
przedstawionych poniżej zakresów, mogą pojawić się pytania szczegółowe dotyczące np. porównania
ilości mieszkańców Polski i Austrii, porównania ilości i wielkości polskich województw i
szwajcarskich kantonów, podania nazwy największej polskiej gazety codziennej lub funkcji
prezydenta w Polsce i Niemczech.
ZAKRES I - HISTORIA OD ROKU 1933
DEUTSCHLAND
1. Das III. Reich und der Zweite Weltkrieg/III. Rzesza i II wojna światowa
(Hitlers Machtergreifung, politische, gesellschaftliche und kulturelle Gleichschaltung, die
Hitlerjugend, der Bund Deutscher Mädel, die Staatsform des III. Reiches, Etappen der
Judenverfolgung, die deutsche Okkupationspolitik, die bedingungslose Kapitulation; die deutsche
Erinnerungskultur).
(przejęcia władzy przez Hitlera, zrównanie polityczne, społeczne i kulturalne, Hitlerjugend, BDM,
ustrój państwowy III. Rzeszy, etapy prześladowania Żydów, polityka okupacyjna III. Rzeszy ,
bezwarunkowa kapitulacja; niemiecka kultura pamięci).
2. Deutschland in den Jahren 1945-49/Niemcy w latach 1945-49
(die wichtigsten Beschlüsse des Potsdamer Abkommens, der A, unterschiedliche Entwicklung in
den Besatzungszonen, die Entnazifizierung, der Marshallplan, die Berliner Blockade, die
Währungsreform).
(ważniejsze postanowienia Konferencji Poczdamskiej, różny rozwój stref okupacyjnych,
denazyfikacja, plan Marshalla, blokada Berlina, reforma walutowa).
3. Zur Gründung und Entwicklung der DDR/Powstanie i dzieje NRD
(die Gründung der DDR, die Berliner Mauer, Beziehungen zwischen der DDR und der BRD, die
Einbindung in das politische, militärische und wirtschaftliche System des Ostens, der
Arbeiteraufstand 1953, politische Parteien, die FDJ, die Stasi, die Wiederherstellung der deutschen
Einheit).
(powstanie NRD, mur berliński, stosunki między NRD i RFN, włączenie NRD do wschodniego
systemu politycznego, militarnego i gospodarczego; powstanie robotników w 1953r., partie
polityczne, FDJ, Stasi, zjednoczenie Niemiec).
4. Zur Gründung und Entwicklung der BRD/Powstanie i dzieje RFN
(die Gründung der BRD, deutsches Wirtschaftswunder, der Sonderstatus Berlins, Pariser Verträge,
die Einbindung in das politische, militärische und wirtschaftliche System des Westens, die
Studentenrevolte, die Friedensbewegung, der Terrorismus, die Hauptstadt der BRD, die deutsche
Einheit).
(powstanie RFN, niemiecki „cud gospodarczy“, status Berlina, traktaty paryskie, włączenie RFN w
zachodni system polityczny, militarny i gospodarczy, rewolta studencka, ruch na rzecz pokoju,
terroryzm, stolica RFN, niemiecka jedność).
ÖSTERREICH/Austria
Zur Geschichte Östereichs im 20. und 21. Jahrhundert/Historia Austrii w XX i XXI wieku
(Österreich bis 1938, die zweite Republik 1945-1955, die volle Souveränität seit 1955,
Hauptbestimmungen des Staatsvertrages von 1955, die Neutralität Österreichs, Österreichs
Politiker, der EU-Beitritt, bekannte Österreicher und ihre Leistungen).
(Austria do 1938 roku, II. Republika 1945-1955, pełna suwerenność od 1955r., główne
postanowienia umowy państwowej z 1955r., neutralność Austrii, politycy austriaccy, przystąpienie
1
do Unii Europejskiej, znani Austriacy i ich osiągnięcia).
DIE SCHWEIZ/Szwajcaria
Zur Schweizer Geschichte im 20. und 21. Jahrhundert/Historia Szwajcarii w XX i XXI wieku
(die „Schweizerische Eidgenossenschaft”, die Frage der Neutralität, die Vielsprachigkeit, zur
Gestaltung der Außenpolitik, das Rote Kreuz, zur Rolle der Schweiz im 2. Weltkrieg, die DirektDemokratie, die wichtigsten Stereotype über die Schweiz und die Schweizer, bekannte Schweizer
und ihre Leistungen).
(“Wspólnota Szwajcarska“, problem neutralności, wielojęzyczność Szwajcarii, kształtowanie
polityki zagranicznej, Czerwony Krzyż, rola Szwajcarii podczas II wojny światowej, demokracja
bezpośrednia, najważniejsze stereotypy o Szwjacarii i Szwajcarach, znani Szwajcarzy i ich
osiągnięcia).
ZAKRES II - KULTURA, PAŃSTWO I SPOŁECZEŃSTWO
Uwaga: poniższe zagadnienia dotyczą Niemiec, ale w ten sam sposób należy przygotować wiadomości
na temat Austrii i Szwajcarii!
1. Die föderalistische Struktur/Struktura federalistyczna
(die Bundesländer in Einzeldarstellungen: Lage, Größe, Hauptstadt, Landschaften, Wirtschaft,
Kulturdenkmäler, bekannte Städte, Mundarten, Sitten, Besonderheiten, Persönlichkeiten;
Kompetenzen des Bundes und der Bundesländer).
(poszczególne landy RFN: położenie, wielkość, stolice, krajobrazy, gospodarka, zabytki kultury,
znane miasta, dialekty, ważne osobistości; kompetencje landów i Związku Federacyjnego).
2. Grundlagen der Staatsordnung/Podstawy prawa państwowego
(die Staatsform der BRD, die Verfassung der BRD, zur Funktion und Bedeutung der wichtigsten
Verfassungsorgane: Bundestag, Bundesrat, Bundespräsident, Bundesregierung, Bundeskanzler;
die BRD in der Europäischen Union).
(ustrój państwowy RFN, konstytucja, funkcja i znaczenie ważniejszych organów państwowych:
parlament, Bundesrat, prezydent, rząd, kanclerz; RFN w Unii Europejskiej).
3. Politische Parteien/Partie polityczne
(die politischen Parteien in der BRD: die Zusammensetzung der Parteien im Bundestag, die
regierende Partei und/oder Koalition, Oppositionsparteien, extreme politische Gruppierungen,
bekannte Politiker).
(partie polityczne w RFN: skład partyjny Bundestagu, partia rządząca i/lub koalicja, partie
opozycyjne, ekstremalne grupy polityczne, znani politycy).
4. Die ökonomische Dimension/Wymiar ekonomiczny
(weltberühmte Unternehmen und Erzeugnisse aus Deutschland, größte Ausstellungen und Messen,
das ökologische Bewusstsein der Bürger).
(znane na świecie przedsiębiorstwa i produkty niemieckie, największe targi i wystawy,
świadomość ekologiczna obywateli).
5. Die Gesellschaftsstruktur/Struktura społeczna
(nationale Minderheiten in der BRD, zur Frage der Ausländer und der Einwanderungspolitik, die
multikulturelle Gesellschaf, Konfessionen und Religionsgemeinschaften, die Stellung der Frau in
der Gesellschaft, die Familie, Kinder und Jugend, Rentner, Arbeitslose).
(mniejszości narodowe w RFN, problem cudzoziemców i polityka imigracyjna, społeczeństwo
wielokulturowe, wyznania i wspólnoty religijne, pozycja kobiet w społeczeństwie, rodzina, dzieci i
młodzież, emeryci, bezrobotni).
6. Das öffentliche Leben/Życie społeczne
(die öffentliche Meinung, Massenmedien, öffentlich-rechtliche und private Fernsehanstalten, die
größten und bedeutendsten Tageszeitungen, Wochenzeitungen, Magazine und Zeitschriften,
Massenmedien als „vierte Gewalt im Staat”).
(opinia publiczna, media publiczne, państwowa i prywatna telewizja, najważniejsze oraz
najbardziej znane gazety i czasopisma, media jako „czwarta władza w państwie”).
2
7.
Die Wechselbeziehungen in Politik, Kultur, Wirtschaft zwischen Polen und
Deutschland/Stosunki między Polską i Niemcami w dziedzinie polityki, kultury i gospodarki
(die Anerkennung der polnischen Westgrenze durch die DDR und die BRD, Partnerschaften
zwischen polnischen und deutschen Städten, der Jugendaustausch, die politische, wirtschaftliche
und kulturelle Zusammenarbeit zwischen Polen und Deutschland, Persönlichkeiten - Vermittler
polnischer oder deutscher Kultur im Nachbarland, kulturfördernde Institutionen: Goethe-Institut,
Jugendwerk, Stiftung für deutsch-polnische Zusammenarbeit).
(uznanie polskiej granicy zachodniej przez NRD i RFN, partnerstwa między miastami polskimi i
niemieckimi, wymiana młodzieży, współpraca gospodarcza, polityczna i kulturalna między Polską
i Niemcami, osobistości – pośrednicy w popularyzacji kultury w kraju sąsiada, instytucje promocji
kultury: Instytut Goethego, Współpraca Młodzieży, Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej).
8. Die bedeutendsten Kulturzentren/Ważne centra kulturowe
(bedeutende Kulturzentren in der BRD: Städte, Regionen, wertvolle Kunstsammlungen,
interessante Museen, weltbekannte Veranstaltungen, Feste und Festivals (z. B. Münchner
Oktoberfest, Oberammergauer Passionsspiele, Bayreuther Festspiele, Berlinale), herausragende
Theaterbühnen, Opernhäuser, Musikorchester, Kinos und Filmzentren, die bedeutenden
deutschsprachigen Filme).
(najważniejsze centra kulturowe w RFN: miasta, regiony, ważniejsze zbiory sztuki, muzea, znane
na świecie imprezy, święta i festiwale (np. Oktoberfest, Pasja w Oberammergau, festiwal operowy
w Bayreuth, festiwal filmowy Berlinale, znane teatry, opery, orkiestry, kina i centra filmowe,
znaczące niemieckojęzyczne filmy).
9. Die deutschsprachigen Persönlichkeiten des politischen, öffentlichen und kulturellen
Lebens/Osobistości z niemieckiego obszaru językowego w życiu politycznym, publicznym i
kulturalnym
(weltbekannte Persönlichkeiten, Nobelpreisträger, Künstler, Regisseure, Sportler, Philosophen,
Wissenschaftler, Schauspieler, Musiker, Architekten, Designer).
(światowej sławy osobistości, laureaci nagród Nobla, artyści, reżyserzy, sportowcy, filozofowie,
naukowcy, aktorzy, muzycy, architekci, projektanci).
10. Die Musik und ihre bedeutendsten Vertreter/Muzyka i jej najważniejsi przedstawiciele
(die größten deutschen Komponisten der einzelnen Musikepochen: Barock, Vorstufen der
klassischen Musik, Wiener Klassik, Romantik und Nachromantik, I. Hälfte des 20. Jahrhunderts,
zeitgenössische Musik , wählen Sie bitte zwei Komponisten und ihre Werke)
(najwięksi kompozytorzy niemieccy z poszczególnych epok muzycznych: barok, początki klasyki,
klasyka wiedeńska, romantyzm i późny romantyzm, 1. polowa XX. wieku, muzyka współczesna,
proszę przygotować życie i twórczość dwóch komopozytorów).
11. Die bildende Kunst und deren Vertreter/Historia sztuki i jej najważniejsi przedstawiciele
(Kunstentwicklungen in den einzelnen Epochen: Renaissance und Manierismus, Barock,
Klassizismus, Romantik und Biedermeier, Realismus, Impressionismus, Jugendstil,
Expressionismus, Kunst der 20er und 30er Jahre des 20. Jahrhunderts, proletarische Kunst,
Bauhaus, Kunst im III. Reich, Kunst nach 1945, bildende Künstler und ihr Werk, wählen Sie bitte
zwei Künstler und ihre Werke)
(rozwój sztuki w poszczególnych epokach: renesans, manieryzm, barok, klasycyzm, romantyzm,
biedermeier, realizm, impresjonizm, sztuka lat 20. i 30 XX. wieku, sztuka proletariacka, bauhaus,
sztuka III. rzeszy, sztuka po 1945r., artyści i ich dzieła, proszę przygotowac życie i twórczość
dwóch artystów).
12. Bildung und Wissenschaft/Oświata i nauka
(die älteste deutsche Universität, die wichtigsten Bibliotheken, Universitäten und Hochschulen,
Universitätsstädte, Zentren des Buchhandels, wissenschaftliche Institute).
(najstarszy uniwersytet niemiecki, najważniejsze biblioteki, uniwersytety, szkoły wyższe, miasta
uniwersyteckie, centra targów książki, instytuty naukowe).
13. Feste, Sitten, Bräuche und kulinarische Besonderheiten /Święta, zwyczaje, obyczaje i
osobliwości kulinarne
(Advent, Sankt Nikolaus, Weihnachten, Silvester, Fasching, Dreikönigstag, Ostern, Jugendweihe,)
(adwent, dzień św. Mikołaja, gwiazdka, sylwester, karnawał, święto 3. Króli, Wielkanoc,
„Jugendweihe”).
3
7. LITERATURA (W PRZYKŁADOWYM WYBORZE)
7.1. Uwagi ogólne: (spisy pozycji literaturowych będą corocznie aktualizowane)
Wiele informacji uczestnicy znajdą w bieżącej prasie ogólnej i specjalistycznej. Zaleca się
uczestnikom rozpoczęcie przygotowań od przeanalizowania potrzebnych haseł w literaturze
encyklopedycznej i słownikach (gdzie także znajdują się wskazówki bibliograficzne) i przewodnikach.
W dalszej pracy należy pogłębiać wiedzę z opracowywanego zakresu w oparciu o literaturę
specjalistyczną.
7.2. Zalecana literatura z zakresu historii i wiedzy o krajach niemieckiego obszaru językowego:
1.Helmut M.Müller: Schlaglichter der deutschen Geschichte; Bonn 1990.
2. Österreich. Tatsachen und Zahlen; Wien 2001 i nowsze wydania.
3. Schweizer Brevier; Bern 2000 i nowsze wydania.
4. Kulturelles Leben in der Bundesrepublik Deutschland; Bonn 1992.
5. Hermann Glaser: Die Kulturgeschichte der Bundesrepublik Deutschland; Frankfurt/Main 1990.
6. Jerzy Krasuski: Historia Niemiec; Wrocław 1998.
7. Ewa Kobylińska/Andreas Lawaty/Rüdiger Stephan: Deutsche und Polen. 100 Schlüsselbegriffe;
München 1992 (wersja polska: Ewa Kobylińska/Andreas Lawaty/Rüdiger Stephan: Polacy i Niemcy.
100 kluczowych pojęć; Warszawa 1996).
8.Władysław Czapliński/Adam Galos/Wacław Korta: Historia Niemiec; Wrocław 1990.
9. Henryk Wereszycki: Historia Austrii; Wrocław 1988.
10. Jerzy Wojtowicz: Historia Szwajcarii; Wrocław 1989.
11. Heinz Griesbach: Aktuell und interessant. Die Bundesrepublik und ihre deutschsprachigen
Nachbarn. Lesetexte zur Landeskunde; Berlin 1990.
12. Manfred Dloczik/Adolf Schüttler/Hans Sternagel: Der Fischer Informationsatlas Bundesrepublik
Deutschland. Karten, Grafiken, Texte und Tabellen; Frankfurt/Main 1990.
13. Hubert Orłowski/Roman Dziergwa/Jerzy Kałążny/Czesław Karolak/Edyta Połczyńska: Słownik
twórców kultury niemieckojęzycznej; Poznań 1997.
14. Hanka Dmochowska i inni (red.): Niemcy współczesne. Zarys encyklopedyczny; Poznań 1999.
15. Renate Luscher: Von der Wende bis heute. Landeskunde Deutschland. München 2005.
7.3. Pomocne strony internetowe:
http://www.goethe.de/lrn/lks/lnd/deindex.htm Links zur Landeskunde/linki do zagadnień z
landeskunde.
http://www.kaleidos.de/ Alltag in Deutschland/życie codzienne w Niemczech.
http://www.dw-world.de/dw/0,2142,2146,00.html Didaktisierte Informationsangebote der Deutschen
Welle/zdydaktyzowana oferta informacyjna nadawcy Deutsche Welle.
http://www.deutschland-panorama.de/ Panoramen aus fast 50 deutschen Städten/panoramy z prawie
50 niemieckich miast.
http://www.magazine-deutschland.de/ Forum für Politik, Kultur und Wirtschaft/forum polityczne,
kulturalne i gospodarcze.
http://cornelia.siteware.ch/landeskunde/ Linkliste zu wichtigen Aspekten der schweizerischen
Landeskunde/lista linków dot. ważnych aspektów szwajcarskiego landeskunde.
http://www.infratest-dimap.de/ aktuelle Umfragen zur politischen Stimmung in Deutschland/aktualne
ankiety na temat nastrojów politycznych w Niemczech.
http://WebMuseen.de Museen und Ausstellungen in Deutschland, Österreich und der Schweiz/muzea i
wystawy w Niemczech, Austrii i Szwajcarii.
http://www.tatsachen-ueber-deutschland.de/ Ausführliche Informationen über Deutschland/obszerne
informacje o Niemczech.
http://www.dhm.de/lemo/home.html Lebendiges virtuelles Museum Online - ein Gang durch die
deutsche Geschichte des 20. Jahrhunderts/interaktywne i wirtualne muzeum - wędrówka przez
niemiecką historię XX wieku.
http://www.austria.info/at/wissenswertes-zu-oesterreich.
http://www.swissworld.org/de/
4