Theoretische
TheoretischeAspekte
Aspekte
und
in der
Reaktionsmechanismen
in der (Anorganischen)
Chemie
Anorganischen
Chemie
Peter Burger
Literatur
Qualitative MO-Theorie:
- T. Albright et al. Orbital Interactions in Chemistry, Wiley 1985
- Y. Jean Molecular Orbitals of Transition Metal Complexes,
Oxford University Press 2005
- Skript: T. Albright (meine Homepage)
Reaktionsmechanismen:
- R. Jordan, 3. Auflage, Reaction Mechanisms of Inorganic and Organometallic Systems, Wiley 2007
- E.V. Anslyn et al. Modern Physical Organic Chemistry
University Science Books, 2006
Rechenverfahren & -methoden:
- D. Young, Computational Chemistry: A Practical Guide for Applying Techniques
to Real World Problems, Wiley 2001 (hier & heute)
- E. Lewars Computational Chemistry, Kluwer 2003
- F.H. Jensen, 2. Auflage, Introduction to Computational Chemistry, Wiley, 2006
- C. J. Cramer, 2. Auflage, Essentials of Computational
Chemistry: Theories and Models Wiley 2004
Literatur
Qualitative MO-Theorie:
- T. Albright et al. Orbital Interactions in Chemistry, Wiley 1985
- Y. Jean Molecular Orbitals of Transition Metal Complexes,
Oxford University Press 2005
- Skript: T. Albright (meine Homepage)
Reaktionsmechanismen:
- R. Jordan, 3. Auflage, Reaction Mechanisms of Inorganic and Organometallic Systems, Wiley 2007
- E.V. Anslyn et al. Modern Physical Organic Chemistry
University Science Books, 2006
Rechenverfahren & -methoden:
- D. Young, Computational Chemistry: A Practical Guide for Applying Techniques
to Real World Problems, Wiley 2001 (hier & heute)
- E. Lewars Computational Chemistry, Kluwer 2003
- F.H. Jensen, 2. Auflage, Introduction to Computational Chemistry, Wiley, 2006
- C. J. Cramer, 2. Auflage, Essentials of Computational
Chemistry: Theories and Models Wiley 2004
ausleihbar/verfügbar
in der Chemiebibliothek
Altes/neues
Skript & more: http://www.chemie.uni-hamburg.de/ac/burger
username: material: password: nitrogen
Literatur
Qualitative MO-Theorie:
- T. Albright et al. Orbital Interactions in Chemistry, Wiley 1985
- Y. Jean Molecular Orbitals of Transition Metal Complexes,
Oxford University Press 2005
- Skript: T. Albright (meine Homepage)
Reaktionsmechanismen:
- R. Jordan, 3. Auflage, Reaction Mechanisms of Inorganic and Organometallic Systems, Wiley 2007
- E.V. Anslyn et al. Modern Physical Organic Chemistry
University Science Books, 2006
Rechenverfahren & -methoden:
- D. Young, Computational Chemistry: A Practical Guide for Applying Techniques
to Real World Problems, Wiley 2001 (hier & heute)
- E. Lewars Computational Chemistry, Kluwer 2003
- F.H. Jensen, 2. Auflage, Introduction to Computational Chemistry, Wiley, 2006
- C. J. Cramer, 2. Auflage, Essentials of Computational
Chemistry: Theories and Models Wiley 2004
ausleihbar/verfügbar
in der Chemiebibliothek
Altes/neues
Skript & more: http://www.chemie.uni-hamburg.de/ac/burger
username: material: password: nitrogen
Anorganische Mechanismen nur bis 10 zählen können
Elementarschritte
Elementarschritte
Elementarschritte
Beispiel - Katalyse: Kreuzkupplungsreaktion
Kreuzkupplungsreaktionen
R-X + Nu
[LnM]
R-Nu + X
Katalyse !
bama.ua.edu/~kshaughn/ch609/notes/6-cross-couple.pdf
Mn: Metallatome/ionen? - Haare spalten?
www.ch.ic.ac.uk/mimi/3I5lect2.pdf
schon besser: LnMn & mehr Details
www.chemistry.gatech.edu/faculty/wilkinson/Class_notes/CHEM_3111_6170/Catalysis_complete.pdf
Katalysatoraktivierung & Nebenprodukte
http://www.case.edu/artsci/chem/courses/chem435/Pd-Cat_Coupling.pdf
"Verbesserung" höhere Ausbeute in Gegenwart von
eletronenarmen Olefinen
Ni-vermittelte Aryl-Kupplung
Papier ist willig!!!!!!!!
Mechanismen lassen sich nicht beweisen!
denn es kann alles auch viel komplizierter gehen
Occam's Razor: (William of Ockham) (Kybernetik)
one should not increase, beyond what is necessary, the
number of entities required to explain anything
keep it simple !
aber!:
Mechanismen kann man nur widerlegen
Noch ein Vorschlag zum Mechanismus
C-C-Verknüpfung
Reduktive Eliminierung
Me
Me
k
(R3P)2Pd
(R3P)2Pd +
Me
Me
(R3P)2Pd
=
Me
k333K [sec-1]
Ph3P
Ph3P
Me
Me
MePh2P
Pd
Me
Me
Pd
MePh2P
1.04 10-3
Ph2
P
8.33 10-5
Pd
Me
P
Ph2
4.78 10-7
langsamer
Geschwindigkeitskonstante schnell/langsam?
warum Unterschiede?
Me
Me
Me
Me
k
(R3P)2Pd
(R3P)2Pd +
Me
Me
=
(R3P)2Pd
Me
Me
Ph3P
Me
Me
5 t1/2
Pd
MePh2P
1.04 10-3
t1/2 [sec]
Me
Pd
Ph3P
k333K [sec-1]
MePh2P
~1h
1/2 d
[
P
Ph2
8.33 10-5
8300
Me
(R3P)2Pd
Me
(t)]
Me
Pd
Me
670
Reaktion 1. Ordnung
Ph2
P
4.78 10-7
145´000
1 Woche
Katalyse ?
Me
stabil,
. inert?
-kt
(R P) Pd
= [
3
2
]o e
5 t1/2: 50 + 25 + 12.5 + 6.25
+ 3.125 = 96.8 % Umsatz
Me
Me
Halbwertszeit, t1/2:
[
(R3P)2Pd
Me
1/2 =
e-kt1/2
Me
(t)]
Me
= 1/2 [
(R3P)2Pd
t1/2= ln 2/k
Me
]o
stabil vs inert
DG
Ph3P
Ph3P
Me
Pd
Me
DGR < 0
instabil
Me
+
Me
Ph3P Pd PPh3
r
stabil
DG
Me
+
Me
Ph3P Pd PPh3
Ph3P
Ph3P
Me
Pd
Me
DGR > 0
stabil
Thermodynamik
r
DGR vs K - van´t Hoff
DG = -RT.lnK
A
B
DGR= 0 kcal/mol [A]/[B]= 1
= 1.4 "
= 10
= 2.8 "
= 100
in/stabil vs inert
Kinetik
DG# groß
DG
inert
DG#
Ph3P
Ph3P
!!!!langsam!!!!
Me
Pd
Me
DGR < 0
instabil
Me
+
Me
Ph3P Pd PPh3
r
Einschub
Eyring-Gleichung (aktivierter Komplex)
k T
k
e
h
B
DG#
RT
kB = R/NA T: Temperatur h; Planck´sches Wirkungsquantum
DG# freie Enthalpie der Aktivierung
Halbwertszeiten t1/2 für A B gemäss Eyring-Gleichung
18
16
14
log(t1/2) [log(sec)]
12
10
1y
8
1w
1d
1h
6
#
4
1d
2
1min
1s
DG =40 kcal/mol
60min
30min
15min
#
DG =35 kcal/mol
#
DG =30 kcal/mol
0
#
DG =25 kcal/mol
-2
#
-4
DG =20 kcal/mol
-6
DG =15 kcal/mol
-8
DG =10 kcal/mol
#
#
-10
20
40
60
80
100
120
T [°C]
140
160
180
200
220
DG
DDG#
r
DDG# = 1.4 kcal/mol = 10x schneller
2.8 kcal/mol = 100x "
Abschätzung Thermodynamik
DG
Me
Me
+
Ph3P
Ph3P
Ph3P
Me
Pd
Pd
Me
stabil
r
Gebrochene & neu gebildete Bindungen
PPh3
Me
(R3P)2Pd
k
Me
(R3P)2Pd +
Me
Me
1) Gebrochene Bindungen:
2 BDE(Pd-Me)
2) Neugebildete Bindungen:
1 BDE(Pd-Me)
- {S BDE(neue Bdg.) - S BDE(gebr. Bdg)}
DH ~~ - {(BDE(Me-Me) - 2 BDE(Pd-Me}
~~
DH ~
BDEs ?
LnM-R,H Bindungsdissoziationsenthalpien - Trends
elektropositive Metalle: frühe Übergangsmetalle, Aktinoide
[LnM]
D([LnM]-H)
[kcal/mol]
Cp*2Sc
Cp*2Ti
Cp*2Zr
Cp*2Hf
rel. 0
Cp*2Th
Cp*2U
77-81
82
D([LnM]-Me)
[kcal/mol]
71
67
73
81
74
D([LnM]-Ph)
[kcal/mol]
D([LnM]-CH2Ph)
[kcal/mol]
[Sc]-H -6
79(2)
74
43
88
86
58
Referenz für Th, U: D(Th,U)-O 123 bzw. 115 kcal/mol. Gruppe(IV) basierend auf D(M-Cl) 102, 117, 119.
sehr starke M-C und M-H Bindungen, D(M-H) und D(M-alkyl) sehr ähnlich
Reihenfolge Bindungsstabilität: 5d > 4d > 3d
LnM-R,H Bindungsdissoziationsenthalpien - Trends
mittlere - späte Übergangsmetalle
[LnM]
D([LnM]-H)
[kcal/mol]
D([LnM]-Me)
[kcal/mol]
D([LnM]-Ph)
[kcal/mol]
CpMo(CO)3
Cp2Mo
Cp2W
67
61
74
48
37
52
.
Mn(CO)5
Re(CO)5
58
43
52
N4Co
Cp*Rh(PMe3)(H)
Cp*Ir(PMe3)
54
61 (N4Rh)
74
25-35
D(Rh-Ph)- 13
56
49
rel 0
82
Referenz für Mn, Re; D((CO)5M-M(CO)5)
M-H Bindungen stärker als M-Alkyl Bindung: Differenz 15-25 kcal/mol
M-C-Bdg. für 3d-Metalle ziemlich schwach, für späte 5d-ÜM vergleichbar stark wie für frühe ÜM
Reihenfolge Bindungsstabilität: 5d > 4d > 3d
diffusere Orbitale für höhere Homologe => besserer Überlapp; 5d vs 4d: Relativistik (ca. 5-10 kcal/mol stab.)
BDE(H-X) [kcal/mol]
Korrelation BDE(H-X) vs BDE(LnM-X)
Ru
Me3P
Me3P
rel. BDE(LnRu-X) [kcal/mol]
X
lineare Korrelation!
aber Steigung < 1
H-X Bdg. stärker
R3C-X Bindungsdissoziationsenthalpien
BDE + RnC-X RnC + X
Bdg./Verbdg.a
sp3sp2-Hybrid.
Hybrid.
C-H gemittelt
100
106
sp2-Hybrid
(arom.)
sp-Hybrid
110
125
Bdg./Verbdg.a
H2
C
C-F gemittelt
C-Cl gemittelt
C-Br gemittelt
C-I gemittelt
55-71
CH2 H
88
O
CH2
92
a
O
R
C-C gemittelt
C-O gemittelt
a
85-90
H
90
85-90
150
170
Werte in kcal/mol
zum Vergleich BDE(N2) = 226 kcal/mol
b
190
257 (CO)
b
110
79
67
57
Werte in kcal/mol
Bindungsstärke:
unpolar kovalent
H2
- polar kovalent
d+ dH-F
-
ionisch
Na+ ClGasphase
BDE: [kcal/mol]
?
A-B: Bindungsstärke
104
135
95
(L. Pauling)
BDE(A-B)= ½{BDE(A-A)+BDE(B-B)} + C. (EN(A)-EN(B))2
großer EN-Unterschied stärkt Bdg.
Reduktive Eliminierung
Me
(R3P)2Pd
Me
(R3P)2Pd +
Me
2 BDE(M-C)100 kcal/mol
Me
BDE(C-C)100 kcal/mol
DHR -{S BDE(neue Bdg.) - S BDE(gebr. Bdg.)}
DHR = -(BDE(C-C) - 2 BDE(M-C)}
LnM-Me Bindungsdissoziationsenthalpien - Trends
elektropositive Metalle: frühe Übergangsmetalle, Aktinoide
[LnM]
D([LnM]-H)
[kcal/mol]
Cp*2Sc
Cp*2Ti
Cp*2Zr
Cp*2Hf
rel. 0
Cp*2Th
Cp*2U
77-81
82
D([LnM]-Me)
[kcal/mol]
71
67
73
81
74
D([LnM]-Ph)
[kcal/mol]
D([LnM]-CH2Ph)
[kcal/mol]
[Sc]-H -6
79(2)
74
43
88
86
Referenz für Th, U: D(Th,U)-O 123 bzw. 115 kcal/mol. Gruppe(IV) basierend auf D(M-Cl) 102, 117, 119.
58
LnM-Me Bindungsdissoziationsenthalpien - Trends
mittlere - späte Übergangsmetalle
[LnM]
D([LnM]-H)
[kcal/mol]
D([LnM]-Me)
[kcal/mol]
D([LnM]-Ph)
[kcal/mol]
CpMo(CO)3
Cp2Mo
Cp2W
67
61
74
48
37
52
.
Mn(CO)5
Re(CO)5
58
43
52
N4Co
Cp*Rh(PMe3)(H)
Cp*Ir(PMe3)
54
61 (N4Rh)
74
25-35
D(Rh-Ph)- 13
56
Referenz für Mn, Re; D((CO)5M-M(CO)5)
49
rel 0
82
Reduktive Eliminierung
Me
(R3P)2Pd
Me
(R3P)2Pd +
Me
2 BDE(M-C)100 kcal/mol
Me
BDE(C-C)100 kcal/mol
DHR -{S BDE(neue Bdg.) - S BDE(gebr. Bdg.)}
DHR = -(BDE(C-C) - 2 BDE(M-C)} = -(100 -2 · 70) frühes ÜM
= -(100 -2 · 50) spätes ÜM
DHR = +40 kcal/mol frühes ÜM
= 0 "
spätes ÜM
Stabilität DG!!! nicht DH
DG = DH - TDS
Me
(R3P)2Pd
Me
(R3P)2Pd +
Me
Merken!
DS ?
Me
Gas: DS 30 eu (entropy units) cal mol K-1
Merken!
bei RT: TDS = 300·30 = 9000 cal/mol 10 kcal/mol
DHR = -40 kcal/mol frühes ÜM
= 0 "
spätes ÜM
DG = DH - TDS = +40 -10 = +30 kcal/mol frühes ÜM
= 0 -10 = -10 kcal/mol spätes ÜM
Pd-Dialkyl instabil!!! aber isolierbar => inert!!
instabil & inert
Kinetik
DG# groß
DG
inert
DG#
Ph3P
Ph3P
Me
Pd
Me
DGR = -10 kcal/mol
instabil
Me
+
Me
Ph3P Pd PPh3
K298?
r
DGR vs K - van´t Hoff
DG = -RT.lnK
K = 107
A
B
DGR= 0 kcal/mol [A]/[B]= 1
= 1.4 "
= 10
= 2.8 "
= 100
relative/absolute Bindungsstärken - thermochemische Titration
R
Th
R
2 t-Bu-OH
- 2 R-H
OtBu
Th
OtBu
DHR Messung
R = Me, Ph, ..
BDE´s ?
Kalorimeter
DHR -{S BDE(neue Bdg.) - S BDE(gebr. Bdg.)}
DHR -{S BDE(neue Bdg.) - S BDE(gebr. Bdg.)}
R
Th
R
t-Bu-OH
- R-H
OtBu
Th
R
t-Bu-OH
OtBu
Th
- R-H
OtBu
R = Me, Ph, ..
DHR -{2 BDE(Th-OtBu) - 2 BDE(Th-R) -2 BDE(tBu-OH)}
BDE(Th-R) -BDE(Th-OtBu) - ½ DHR
BDE(Th-R´s) gemittelt!
Wasser: BDE1(H2O HO· + H·) = 120 kcal/mol
BDE2(HO· O + H·) = 100 kcal/mol
BDE(H2O) = 110 kcal/mol
eigentlich etwas mehr PC..
DHR(g) =
Solvatationsenthalpie
Solvatationsenthalpien exp.
BDE(Th-R,X) BDE(Th-R,X)solv
[kcal/mol]
[kcal/mol]
R = Me
R = Et
78(1)
71(2)
R = Ph
92(2)
R
Th
R,X
R=H
R = Et, X = Cl
BDE(Th-OtBu) = 124 kcal/mol
90(1)
68(2)
Mittlere Bindungsdissoziationsenthalpien homoleptischer Verbindungen
BDE(M-Me)
Natur: Metallorganik - Coenzym B12
Homolyse
•
•
+
B12-Modellsysteme: BDE-Bestimmung aus Gleichgewichtsmessungen
R
K
•
+ R•
L
L
R
N
L=
R = NH2, Me, H, CN
N
aber exp.:
N
H
K
Themochemischer Zyklus / Umrechnung
Kexp
LnCo-CH(CH3)Ph LnCo• + CH2=CH-Ph + ½ H2
CH2=CH-Ph
DH1
•
+ ½ H2 CH3-CH-Ph DH02 = -2.2 kcal/mol (Lit.)
LnCo-CH(CH3)Ph LnCo• +
•
CH -CH-Ph
3
DHR = DH1+ DH2 BDE(Co-R)
Gleichgewichtsreaktion (UV/VIS-Messung)
Kexp
LnCo-CH(CH3)Ph LnCo• + CH2=CH-Ph + ½ H2
Kexp
DH1
Thermodynamik: Temperaturabhängigkeit von K
DGR DHR TDSR RT ln K
DHR 1 DS R
ln K
R T
R
van´t Hoff Auftragung ln K(T) 1/T
lnK
Achsenabschnitt:
DS R
R
•
•
DH R
Steigung:
R
•
• •
1/T
"gutes Experiment": DT mindestens 40 K
R
X
N
L=
L
X = NH2, Me, H, CN
N
N
H
L/X
BDE(Co-R) [kcal/mol]
X = NH2
X = Me
X=H
X = CN
N
L=
N
H
21.2
20.1
19.5
17.9
20.8
B12-Modellsysteme: BDE-Bestimmung aus Kinetikdaten
L(DH)2Co-R
k12, langsam (rds)
schnell
schnell
Reaktion 1. Ordnung
Reaktionsschema
E
{[LnCo•] •CH(CH3)Ph}
#
[LnCo•]...H3CHPh
[LnCo•] + •CH(CH3)Ph
k,DH#, DS#
#
#
[LnCo]-H....H-[CoLn]
[LnCo]-H + CH2=CHPh
BDE(Co-R)
[LnCo]-CH(CH3)Ph
K, DGR
DH# > BDE(Co-R)
[LnCo•] + ½ H2 + CH2=CHPh
Kinetik: Temperaturabhängigkeit von k
Eyring-Gleichung k
DG #
k BT RT
e
DH # TDS #
k BT RT
e
h
h
k
DH # 1 DS #
h
ln
ln
T
R T R
kB
Eyring Auftragung ln k/T 1/T
ln(k/T)
Achsenabschnitt:
DS #
h
ln
R
kB
•
•
DH #
Steigung:
R
•
• •
1/T
"gutes Experiment": DT mindestens 40 K
BDE(Co-R)
N2-Aktivierung bei RT!
N
2 ArRN
NRAr
Mo
+
N2
RT !!
2
NRAr
R = t-Bu
Ar = 3,5-Me2C6H3
BDE(N-N) = 226 kcal/mol
Mo
ArRN
NRAr
NRAr
O
NRAr
ArRN
Mo
+
+
NRAr
R = t-Bu
Ar = 3,5-Me2C6H3
N
N
Mo
ArRN
NRAr
O
BDE(N-O)=72.1(6) kcal/mol
NRAr
DHR=-83.5 kcal/mol
DHR: Messung von DHR im Kalorimeter
DHR BDE(Mo-O)-BDE(N-O)}
BDE(Mo-O) ~
~ -DHR + BDE(N-O) = -(-83.5) + 72.1 = 155.6 22 kcal
Katalyse - Hydrierung
oxidative Addition
Stichwort: oxidative Addition:
in Elschenbroich-Salzer: "Organometallchemie", 3. Auflage
S. 27, 110, 172, 179, 185, 237, 240, 248, 250, 297, 481, 482, 512!
Oxidative Addition
LnM + X-Y
LnM
X
Y
CN: +2 (Addition)
OS: +2 (Oxidation)
# e-´s: +2
Reduktive Eliminierung
Oxidative Addition
LnM + X-Y
LnM
X
Y
Wann überhaupt, für welches System einfach?
überhaupt ? = Thermodynamik
einfach ? = Kinetik
CN: +2 (Addition)
Parameter / "Zutaten(Gewürze)"
OS: +2 (Oxidation)
# e-´s: +2
Mechanismus ?
LnM + X-Y
LnM
DE
LnM
X
Y
X
Y
LnM + X-Y
LnM
Warum gefällt uns dieser Mechanismus?
konsistent mit Occam´s razor = keep it simple
X
Y
LnM
DE
X
Y
LnM + X-Y
LnM
X
LnM
r
LnM
Y
r
X
LnM
Y
X
Y
X
r
r
Y
least motion - "konzertiert" hohe Symmetrie attraktiv
LnM
DE
X
Y
LnM + X-Y
LnM
LnM
Y
r
X
r
X
vs
LnM..........r..........X-Y
Y
least motion - "Draufschieben"/konzertiert ?
X
LnM
r
konzertiert
LnM
r
Y
a)
-
X
Y
d+ d-
LnM..................r..............X-Y
LnM....r....
b)
LnM....r....X-Y
LnM....r....
konzertiert, a), oder b) ?
Orientierung: Dipol - Ladung Präferenz für b)
z.B. X-Y = Med+-Id-
LnM
DE
X
Y
DG#
LnM + X-Y
LnM
X
Y
a) und b) im Übergangszustand X-Y-Bdg. partiell intakt
X
•
Alternative: LnM + X-Y LnM-X + Y• LnM
1e-
1e-
Y
Unterschied: 1e- nacheinander = Single Electron Transfer (SET)
Bekanntes Beispiel: Grignardreaktion
R-X + Mg R-Mg-X
ebenfalls oxidative Addition! z.B. R-X = Me-I
Br
Br
+
Mg
Mg
Allyl-Grignard-Produkt
SET
+
+ MgBr2
BrMg(I) +
ESR
C-C Kopplungsprodukt
zurück zu den Übergangsmetallen ....
Radikalionenpaar
LnM X Y
DE
LnM X
Y
Hammond Postulat
später Übergangszustand
da Intermediat endergon
ÜZ-produktähnlich
DG#
DGR
LnM + X-Y
•
LnM + X-Y LnM-X + Y•
X-Y Bindung fast
komplett gebrochen
DG# >/ DGR
zurück zu den Übergangsmetallen ....
Radikalionenpaar
LnM X Y
DE
LnM X
Y
DG#
LnM + X-Y
DGR
LnM
X
•
LnM + X-Y LnM-X + Y• LnM
Y
X
Y
•
LnM + X-Y LnM-X + Y•
DG# >/ DGR DHR -{BDE(LnM-X)-BDE(X-Y)}
z.B. CH4;
BDE(C-H)
= 105 kcal/mol
z.B. Cp*(PMe3)Ir = BDE(Cp*(PMe3)Ir-H) = 74 kcal/mol
BDE(Cp*(PMe3)Ir-Me) = 56 kcal/mol
zur Erinnerung: BDE(M-Me) < BDE(M-H)
Cp*IrPMe3 =
Ir
Me3P 16 e-
hv
Ir
- H2
H
PMe3
H
Cp*IrPMe3 = [Ir] =
•
[Ir] + CH3-H [Ir]-H + CH3•
Ir
DG# >/ DGR DHR -{BDE([Ir]-H)-BDE(CH3-H)}
Me3P 16 e-
-{74-105} = +31 kcal/mol!
RT CH4
[Ir] + CH3-H [Ir]-CH3 + H•
DG# >/ DGR DHR -{BDE([Ir]-CH3)-BDE(CH3-H)}
-{56-105} = +49 kcal/mol!
Ir
H3C
PMe3
H
experimentell in sec!
SET-Mechanismus kompatibel
mit Experiment?
Halbwertszeiten t1/2 für A B gemäss Eyring-Gleichung
18
109 sec
k T DRGT#
k
e
h
16
10´000d
B
14
log(t1/2) [log(sec)]
12
10
1y
8
1w
1d
1h
6
DG#=40 kcal/mol
4
DG#=35 kcal/mol
1min2
1s
kcal/mol
DG#30DG =30
kcal/mol
#
0
DG#=25 kcal/mol
-2
-4
DG#=20 kcal/mol
-6
DG#=15 kcal/mol
-8
DG#=10 kcal/mol
-10
20
RT
40
60
80
100
120
T [°C]
140
160
180
200
220
Cp*IrPMe3 = [Ir] =
•
[Ir] + CH3-H [Ir]-H + CH3•
Ir
DG# >/ DGR DHR -{BDE([Ir]-H)-BDE(CH3-H)}
Me3P 16 e-
-{74-105} = +31 kcal/mol!
RT CH4
[Ir] + CH3-H [Ir]-CH3 + H•
DG# >/ DGR DHR -{BDE([Ir]-CH3)-BDE(CH3-H)}
-{56-105} = +49 kcal/mol!
Ir
H3C
PMe3
H
experimentell
SET-Mechanismus kompatibel
mit Experiment?
no way José!
konzertiert oder?
H
Ir
Me3P
H
C
H H
Ir
PMe3
3 Teilchen! sehr, sehr unwahrscheinlich
für Teilchenstoß
aller Wahrscheinlichkeit nach konzertiert, 3c
H
Ir
CH3
Me3P
postulierter 3-Zentren Übergangszustand
Oxidative Addition
Unterscheidung unpolare Substrate C-H, H-H, Si-H
i.d.R.mit wenigen Ausnahmen konzertierte 3-Zentren-Mechanismen
Unterscheidung polare Substrate Me-I, H-Cl ..
a) SN2-Typ (Substitution)
b) Radikalkettenmechanismen (SET, etc.)
zunächst unpolare Substrate, speziell H2
wichtig z.B. für Olefin-Hydrierung
ox. Addition
MO-Vorbetrachtungen Aktivierung H2
s*
E
Bindungsordnung = ½ {S (n e-)bindende MOs - S (n e-)antibindende MOs}
= ½ { 2 - 0 } = 1 = Einfachbindung
Ox. Add.: Reduktion "H2 H22-"
Bindungsordnung = ½ { 2 - 2 } = 0! = Bindungsbruch
wie werden 2 e- vom Metallzentrum
transferiert?
-
2
H2
s
MO-Vorbetrachtungen Aktivierung H2
Chemie
Grenzorbitale = HOMO/LUMO
s*
E
p-Symmetrie
LUMO = Electrophil
LUMO
- MO´s Größe/Richtung
- je tieferliegend desto besser
p-symm.
M
MLn
M
metall-basiert
HOMO = Nucleophil
- MO´s Größe/Richtung
- je höherliegend desto besser
H2
s HOMO
MO-Vorbetrachtungen Aktivierung H2
E
anhe ben
= chemische Kreativität
s*
energet. Lage durch
"Natur" festgelegt
M
energetisch tieferliegend!
MO-Vorbetrachtungen Aktivierung H2
E
M
s*
M
ligandbasiert
2-
H2
s Bindung
H2
H
HOMO
M
M
M
H
Zunahme Rückbindung/Ladungstransfer
ML6 Oh-Symmetrie
z
L
y M
x
L
M
L
t1u
L
L
L
L
L
L
L
L
L
t1u
p z px
a1g
py
a1g
a1g
s
eg
t2g
eg
eg *
eg*
t2g
M-L-antibindend!!
symmetrieadaptiert !
nb
dz2 dx2-y2
eg
eg
t2g
dxy
dxz dyz
eg
t1u
a1g
t1u
a1g
t1u
a1g
eg *
dx2-y2
b1
a1
dz2
starke Absenkung
hn
nicht-bindend
dxy
L
Oh
L
L
M
L
L
L
e
b2
t2g
dxz dyz
d6
-L
+L
dxz dyz
dxy
L
L
M
L
L
L
c4v-ML5
wunderbar..
p-Akzeptor
dz2
s*
dxz
s
Absenkung
d6-ML5
H2
oxidative Addition - Beispiel ML5
PR3
PR3
OC
CO
+ H2
OC
W
W
- H2
OC
PR3
16 eR = iPr, Cyc
OC
PR3
PR3
CO
H
H
intakte H-H-Bindung !
h2-H2
Diwasserstoffkomplex
LnM(H2)
Evidenz???!!
OC
W
OC
PR3
CO
H
H
d4, W(II), 18 eCN: 7
LnM(H)2
Kristallstruktur
freies H2 ?
H-H: 0.74 Å
P1
aufgeweitet
O2
O3
W1
IR (Festkörper)
H2
H1
P1
O2
O3
W1
H2
H1
O1
P2
0.84 Å
O1
P2
zum Vergleich: n(H2) = 4395.2 cm-1
in Lösung???
Neutronenbeugung!
Belege????
NMR-Spektroskopie
= g h / 4p
Bo
skalare Kopplung & Mechanismus (Fermi-Kontakt)
H-H Abstandsbestimmung durch Messung von 1J(H-H)
H
D
H
0.74 Å
M
H
H
M
H
M
H
M
H
H
M
H
0.8 - 0.9 Å
1.0 - 1.2 Å
H2-Komplex
"elongierter H2-Komplex"
NMR: Kopplung
1J
HD = 43 Hz
1.34
H2
N
H
H
H2
N
Os
N
H2
OAc
N
H2
elongierter H2-Komplex
Taube et al.,1971, als
"Dihydrid" beschrieben
1.34 Å
D
H
> 1.6 Å
2J
Dihydrid
HD= 0-2
Hz
H-D: 1JHD = 43 Hz
Bindungsordnung
dHH
1J
HD
[Hz]
dHH = 1.44 - 0.0168 JHD [Å]
empirische Formel
dHH [Å]
NMR-Spektroskopie
= g h / 4p
Bo
- T1-Zeitbestimmung
z
z
Mo
Puls (B1)
x
x
B1
w1
Mxy
y
y
z
Mo
y
w1
z
Relaxation
x
x
y
Spin-Gitter-Relaxation => T1 Zeit
Messung: Inversion Recovery
T1-Zeit Molekülbewegung & lokale Wechselfelder
Molekülbewegung (Translation/Rotation)
lokale fluktuierende Wechselfelder
T1-Zeit
Spin-Gitter-Relaxationszeit
Energieabgabe DE an Dipole des "Gitters" z.B. Lösungsmittel
aber auch intramolekular!!!!!!
Von was hängt die T1-Zeit ab?
Molekülgröße!
Korrelationszeit, tc
T1 ~ 1/tc
Korrelationszeit = Zeit zwischen 2 Umorientierungen
Von was hängt die T1-Zeit noch ab?
ebenfalls temperaturabhängig:
T1
T1min dominiert durch dipol. Kopplung!
1
1
~ 6
r
DD
T1
stark abstandsabhängig!
T1min
H2-Komplexe kurze T1min < 150 msec
T
T1-Bestimmung: Inversion Recovery
z
Mo
z
x
p/2
90o
y
Imax
x
Mxy
y
z
Mo
Detektor in
x-Richtung
I: maximal
z
x
p
180o
y
x
I=0
y
-Mo
z
Mo
y
x
3/2p
270o
x
I=-Imax
y
-Mo
180°
90°
Inversion Recovery Puls-Sequenz
M z M0
dM z
dt
T1
dM z
1
dt
M z M0
T1
Mz: Magnetisierung in z-Richtung
M
t½ = 0: Mz = - M0
z
M0
t
dM z
1
dt
M z M0
T1 0
M
z
M0
t
dM z
1
dt
M z M0
T1 0
ln( M z M0 ) 2 M0 e
1
t
T
1
M0 (1 2 e
1
t
T
1
)
oxidative Addition - Beispiel ML5
PR3
PR3
OC
CO
+ H2
OC
W
W
- H2
OC
PR3
OC
PR3
PR3
CO
H
H
16 e-
OC
W
OC
PR3
CO
H
H
d4, W(II), 18 eCN: 7
R = iPr, Cyc
LnM(H2)
LnM(H)2
Oxidative Addition - Gleichgewicht?
PR3
OC
W
OC
PR3
PR3
CO
H
OC
W
OC
H
PR3
CO
H
H
im Prinzip nur Oxidation!
RT 1H- {31P-NMR} NMR-Spektrum
PR3
OC
W
OC
PR3
CO
H
PR3
OC
H
W
OC
PR3
Verhältnis 1
d ppm -3.0
:
CO
H
H
4
-4.0
-5.0
R = i-Pr: Hydridbereich
breite Resonanzen
Austausch!!!
MeC
Me
Me
MeB
N+
N
O
Me
O
gehinderte Rotation
MeA
Amido-Enolat-Resonanz
MeA
MeB
1H-NMR-Spektrum,
MeC
200 MHz, RT
verbreiterte Signale = Austausch (Lebensdauer)
verbreiterte Signale = Austausch Warum?
MeA
MeB
1H-NMR-Spektrum,
200 MHz, RT
Heisenberg´sche Unschärferelation: DE·Dt ~ h/2p
mit DE = h·n
kurze Lebendauer Dt:
Dn·Dt ~ 1/2p
Dn ~ 1/2pDt
große Dn breite Linien
Me
MeB
N+
O
MeA
Me
k1
MeA
Austausch!
N+
-
k-1
O
MeB
K ? = k1/k-1 = 1!!! DGR = 0
aber:
K = 0.0000001/0.0000001 = 1
DG# groß!!!
DE
D G#
K = 1000/1000 = 1
DG# klein!!!
Me
MeB
Me
N+
O
MeA
DGR = 0
MeA
N+
O
MeB
Einstrahlen n(MeB)
Änderung?
MeA
makroskopisch (600 MHz)
Nb/Na = e-DEab/kT = 0.999904
B0, E
b
DEab = gH·B0·h/2p
a
B0, E
n(MeB)
b
Ein strahlen
a
8
8
mikroskopisch
B0, E
MeB
16 überschüssige Gleichbesetzung!
pro 2·106 Spins
Signal saturiert
I = 0!
Einstrahlen n(MeB)
"Spin-Saturierung" MeB
MeA
cw-Einstr. FID Detektionspuls
n(MeB)
cw-Einstr. Wartezeit
n(MeB)
MeB
I=0
FID
Intensität MeA reduziert?!!
Warum?
Austausch MeA MeB
AB
d[A] d[B]
k1[A]t k 1[B]t
dt
dt
[A]0 [B]0 [A]e [B]e [A]t [B]t
[B]e
k1
k1
K
;[B]e
[ A ]e
[ A ]e
k 1
k 1
[B]t [ A ]e [B]e [ A ]t [ A ]e [ A ]t
k1
[
A
]
e
k 1
d[A ]
k1
k1[A ]t k 1 ([A ]e [A ]t
[A ]e )
dt
k 1
d[A]
k1[A]t k 1[A]e k 1[A]t k1[A]e
dt
d[A]
(k1 k 1 ) ([A]t [A ]e )
dt
t
0
t
d[ A ]
(k1 k 1 ) dt
[ A ]t [ A ]e 0
[A ]t [A ]e
(k1 k 1 ) t
... ln
[A ]0 [A ]e
[A ]t [A ]e ([A ]0 [A ]e ) e
1
[A]e [A]0
2
( k1 k 1 )t
1
1
( k1 k 1 )t
[A]t [A ]0 [A]0 e
2
2
kobs= k1+ k-1
k-1= kobs/(1+K)
Integral(MeA)
Integral(MeB)
8
Integral
6
4
2
ln(Integral[A]t-Integral[A]e))
2
10
Steigung: k1+k-1
1
0
-1
-2
-3
0
0
1
2
3
Zeit [sec]
4
5
6
0
1
2
3
4
Zeit [sec]
bislang unberücksichtigt Relaxation (T1)
T1 schnell evtl. Korrektur
5
6
lange T1-Zeit !
Eyring-Darstellung
DH# = 17 0.4 kcal/mol
DS# = 2 1.0 e.u. (cal/mol·K)
DG#298 18 kcal/mol
schnell/langsam?
Zur Erinnerung: Daumenregeln
1) 298K: DG# 25 kcal/mol t½ 1 Tag = 86400
105 sec
2) pro 1.4 kcal/mol weniger/mehr 10x schneller/langsamer
DG#298 18 kcal/mol DDG#= 25 -18 = 7 kcal/mol
7/1.4 = 5 => 105 x schneller
t½ 105 sec/105 = 1 sec (RT)
Me
MeB
N+
O
MeA
k1
k2
Me
MeA
N+
O
MeB
31P-NMR
Spin-Saturierungskinetik
PR3
OC
W
OC
PR3
CO
H
H
0.04 sec-1
0.02 sec-1
PR3
OC
W
OC
PR3
CO
H
H
DH
kcal/mol
1.2
Thermodynamik
Thermodynamik: Temperaturabhängigkeit von K
DGR DHR TDSR RT ln K
DHR 1 DS R
ln K
R T
R
van´t Hoff Auftragung ln K(T) 1/T
lnK
Achsenabschnitt:
DS R
R
•
•
DH R
Steigung:
R
•
• •
1/T
"gutes Experiment": DT mindestens 40 K
etwas mehr NMR-Grundlagen -PHIP
Kernspin, I: z.B. 1H: I= ½, (m=+½,-½)
Kernspin!
H
H
ortho: Iges = 1, a,a, b,b, abba
H
H
para: Iges = ab ba (Wellenfunktion)
Verhältnis ortho/para temperaturabhängig
RT:
80K:
20K:
ortho/para 3 :
5 : 49
2 : 998
tiefe Temperaturen para-H2 begünstigt Anreicherung
DG# groß
ortho H2
para H2
DHortho/para klein
ortho/para Umwandlung langsam
nutzbar für Experimente
Anreicherung para-H2 (Katalyse z.B. Aktivkohle)
etwas NMR-Grundlagen
Kernspin, I: z.B. 1H: I= ½, (m=+½,-½)
Energie
b, m = -½
a,b
Zeeman-Aufspaltung
NMR-Übergang (Resonanz)
entartet
a, m = +½
energ. günstiger
0
Magnetfeld, Bo
E m g B0
g = gyromagnetisches Verhältnis
chemische Verschiebung/Abschirmung
B0
B0
Kern
H+ = Proton
E m g H B0
e-
Beff
H- = Hydrid
Abschirmung durch eBeff < Bo
chemische Verschiebung/Abschirmung
B0
Kern
H+ = Proton
E m g H B0
e-
Beff
H- = Hydrid
Abschirmung durch eE m g H Beff
m g H (1 s)B0
Cl
HA
HX
Me
zwei Spin-System, AX
EA,a,b mA g H (1 sA )B0 A
EX ,a,b mX g H (1 sX )B0 A
ohne Spin-Spin-Kopplung
JAX=0
aa:
1
1
E1 EA,a EX ,a g H (1 sA )B0 ( ) g H (1 sX )B0
2
2
1
g H ( 2 s A s X )B 0
2
1
E2 EA,a EX ,b g H (sX s A )B0
ab:
2
1
ba:
E3 EA,b EX ,a g H (sX sA )B0
2
1
bb :
E4 EA,b EX ,b g H (2 sA sX )B0
2
E
bb:
1
E4 g H ( 2 s A s X ) B 0
2
ba:
1
E3 g H (sX sA )B0
2
ab:
1
E2 g H ( s X s A ) B 0
2
aa:
1
E1 g H (2 s A s X )B0
2
A X
bislang JAX=0
Berücksichtigung der Spin-Spin-Kopplung: ESS= JAX= mA·mX·h
ESS = JAX = mA·mX·h
mit Kopplung: En,ss= En+ ESS
aa mA = mX = +½
E1,ss= E1 + ¼·JAX·h
ab mA = +½ mX = -½ E2,ss= E2 - ¼·JAX·h
ba mA = -½ mX = +½ E3,ss= E3 - ¼·JAX·h
bb
mA = -½ mX = -½ E4,ss= E4 + ¼·JAX·h
E
bb:
JAX /4
E4
ba:
Spektrum
E3
JAX /4
A1 A2
X1
A1
E2
1 3
2 4
X1 X2
3 4
1 2
ab:
JAX /4
aa:
E1
JAX = 0
X2 A2
vA
JAX /4
JAX > 0
E1 und E4 angehoben
vX
E
bb:
E4
JAX /4
ba:
E3
Spektrum
JAX /4
X2
A1 A2
2 4
1 3
E2
ab:
A2
JAX /4
vA
A1
aa:
E1
JAX /4
JAX = 0
X1
JAX < 0
E1 und E4 abgesenkt
X1 X2
3 4
1 2
vX
E
4
bb
ba
2
ab
aa
1
3
H
H
E
para: Iges = ab ba populiert
4
bb
ba
3
Besetzungsänderung
2
ab
aa
1
H
para: Iges = ab ba populiert
H
E
4
bb
Intensitätssteigerung!!
ba
2
ab
3
Emission!!
aa
1
H
Ph2
P
Cl
Ir
PPh2
CO
+ H2
- H2
Ph2
P
Cl
Ir
H
PPh2
CO
zuerst
20 H´s
2 H´s !
PHIP
1H-NMR-Spektrum
nach 40 sec bei 48°C
H
Ph2
P
H
H
Ir
CO
PPh2
Ph2
P
+ H2
- H2
Cl
Ir
PPh2
CO
+ H2
- H2
Ph2
P
H
CO
Endprodukt
zuerst
nach längerer Zeit
l
Ir
PPh2
Cl
DG#transC
Cl
kinetisches Produkt
entsteht schneller
DDG#
DG#transC
O
thermodyn. Produkt
energet. günstiger
Deutung?
DDGR
ktransCO
ktransCl
[IrtransCO]
= [Ir
transCl]
DDG# = 1.4 kcal/mol = 10x schneller
2.8 kcal/mol = 100x "
H
Ph2
P
H
H
Ir
CO
PPh2
Ph2
P
+ H2
- H2
Cl
Ir
PPh2
CO
+ H2
- H2
Ph2
P
H
CO
Endprodukt
zuerst
nach längerer Zeit
l
Ir
PPh2
Cl
DG#transC
Cl
kinetisches Produkt
entsteht schneller
DDG#
DG#transC
O
thermodyn. Produkt
energet. günstiger
DDGR
Thermodynamik
DDGR [kcal/mol]
Oxidative Addition von C-H-Bindungen = C-H-Aktivierung
hn
Ir
Me3P
H
H
-H2
Ir
Me3P
16 e-
C-H
Ir
Me3P
C
H
Oxidative Addition von C-H-Bindungen = C-H-Aktivierung
D
Ir
Me3P
DH
D5
Ir
H
H
D
H
Me3P
I
D5
Oxidative Addition?
H
Ir
Me3P
Ir
H
H
H
Me3P
Ir
Kinetik ?
d[Ir ]
k[Ir ][C6H6 ]
dt
bimolekular "1.0000" ÜZ
d[Ir ]
k[Ir ][C6H6 ]
dt
Überprüfung der Reaktionsordnung - Bed. pseudoerster Ordnung
1 Komponente im großen Überschuß mindestens > 10-15x
[ I ]t
[ I ]0
t
t
d[Ir ]
k [C6H 6 ]dt k[C6H 6 ] dt
[Ir ] t 0
t 0
konstant!
z.B.: vor Reaktionsbeginn: 100 eq. C6H6
nach Reaktionsende: 99 eq. C6H6
Änderung: 100-99/100 = 1 % 0 %!
[ I ]t
[ I ]0
t
d[Ir ]
k[C6H 6 ] dt
[Ir ]
t 0
[ Ir ]t
ln[ Ir ] |[ Ir ]
o
t
k[C6H 6 ] t |t 0
[Ir ]t
ln
k[C 6 H 6 ] t k
t
obs
[Ir ]0
kobs
[Ir ]t
ln
[Ir ]0
Geradengleichung
0
Steigung: kobs
experimentell beobachtet!
t
Überprüfung Reaktion 2. Ordnung
kobs = k·[C6H6]
Messung von kobs bei verschiedenen [C6H6]
k obs
Steigung: k
erwartet Gerade
[C6H6]
Erwartung
k obs
Experiment
kobs
Steigung: k
[C6H6]
[C6H6]
Sättigung
Deutung ?
Oxidative Addition von C-H-Bindungen = C-H-Aktivierung
k1
+H
Ir
Ir
-H
Me3P
H
Ir
k-1
Me3P
Mikroskopische Reversibilität!
Kinetik?
Ir2
+H
Ir
-H
Me3P
16 e-
H
k2
Ir
[dIr ]
Me3P
H
k1[Ir ] k 1[Ir 2][C6 H12 ]
dt
[dIr 2]
k1[Ir ] k 1[Ir 2][C6 H12 ] k 2 [Ir 2] [C6 H6 ] = 0!!
dt
Bodenstein (quasi-stationär)
[dIr ]
k1[Ir ] k 1[Ir 2][C6 H12 ] (1)
dt
[dIr 2]
0
k1[Ir ] k 1[Ir 2][C6 H12 ] k 2 [Ir 2] [C6 H6 ]
dt
k1[Ir ] k 1[Ir 2][C6 H12 ] k 2 [Ir 2] [C6 H6 ]
k1[Ir ] [Ir 2] (k 1[C6 H12 ] k 2 [C6 H6 ])
k1[Ir ]
[Ir 2] in (1) einsetzen
(k 1[C6 H12 ] k 2 [C6 H6 ])
....... Hausaufgabe
[dIr ]
k1[Ir ]
k1[Ir ] k 1[C6 H12 ]
dt
k 1[C6 H12 ] k 2 [C6 H6 ]
[dIr ] k1[Ir ](k 1[C6 H12 ] k 2 [C6 H6 ]) k1k 1[C6 H12 ][Ir ]
dt
k 1[C6 H12 ] k 2 [C6 H6 ]
[dIr ] k1k 1[C6 H12 ][Ir ] k1k 2 [Ir ][C6 H6 ] k1k 1[C6 H12 ][Ir ]
dt
k 1[C6 H12 ] k 2 [C6 H6 ]
k1k 2 [Ir ][C6 H6 ]
[dIr ]
dt
k 1[C6 H12 ] k 2 [C6 H6 ]
k1k 2 [Ir ][C6 H6 ]
[dIr ]
dt
k 1[C6 H12 ] k 2 [C6 H6 ]
[C6H6] klein: k2[C6H6] << k-1[C6H12]
k1k 2 [C6 H6 ]
k1k 2 [Ir ][C6 H6 ]
[dIr ]
k obs [Ir ] k obs
k 1 [C6 H12 ]
dt
k 1[C6 H12 ] k 2 [C6 H6 ]
[Ir ]t
ln
k obs t
[Ir ]0
[C6H6] groß: k2[C6H6] >> k-1[C6H12]
k1k 2 [Ir ][C6 H6 ]
[dIr ]
k1[Ir ]
dt
k 1[C6 H12 ] k 2 [C6 H6 ]
[Ir ]t
ln
k1t
[Ir ]0
Gerade unabhängig von [C6H6]
kobs
[C6H6]
Sättigung
Homolytische Aktivierung
N
N
Rh
N
N
N
N
Rh
N
N
N
N
Rh
N
N
d7-N4RhII
Abstoßung => monomer!
Gleichgewicht
N4Rh· N4Rh-N4Rh
Dimer
Metall-Metall-Bindung
dx2-y2
dz2
dxz
dxy
dyz
q.planar:
N
R
N
Rh
N
N
2
N
+ R-H
Rh
N
RT!
N
N
R = Me, C6H5
N
Kinetik: v = kobs·[N4Rh]2·[RH] #
∆H = 7.1 kcal/mol ∆S# = -39 eu (R=Me)
H
Rh
N
∆G#(298 K) = ∆H# -T∆S# = 7.1 -298·(-39) = 19 kcal/mol
3. Ordnung! kin. Isotopeneffekt kH/kD = 8 (maximal)!
N
N
log(t1/2) [log(sec)]
Halbwertszeiten t1/2 für A B gemäss Eyring-Gleichung
18
k T DRGT#
k
e
h
16
B
14
12
10
1y
8
1w
1d
1h
6
4
1min2
1s
DG#=40 kcal/mol
0
DG#=35 kcal/mol
t1/2 1 min!
DG#=30 kcal/mol
DG#=25 kcal/mol
-2
DG#=20 kcal/mol
#
DG 19 kcal/mol
-4
-6
DG#=15 kcal/mol
-8
DG#=10 kcal/mol
-10
20
40
298K
60
80
100
120
T [°C]
140
160
180
200
220
N
R
N
Rh
N
N
2
N
+ R-H
Rh
N
RT!
N
N
R = Me, C6H5
N
Kinetik: v = kobs·[N4Rh]2·[RH] #
∆H = 7.1 kcal/mol ∆S# = -39 eu (R=Me)
H
Rh
N
∆G#(298 K) = ∆H# -T∆S# = 7.1 -298·(-39) = 19 kcal/mol
3. Ordnung! kin. Isotopeneffekt kH/kD = 8 (maximal)!
N
N
Postulierter Übergangszustand
Verbesserung?!
N
N
Rh
N
N
H
C
H
H
intramolekular
H
N
N
Rh
N
N
Polare Substrate
HX: HCl
R-X: Methyliodid, Phenyliodid, Methyltriflat....
in der Regel: keine konzertierten 3-Zentren-Mechanismen
R
X
LnM
X
Industrielle Essigsäuredarstellung - Homogene Katalyse
=
O
CH3-OH + CO CH3-C-OH
7 Millionen Jahrestonnen
Carbonylierung von Methanol
- bis 1960 Fa. BASF Cobalt-basierend
200°C, 700 bar, geringe Selektivität
- ab 1970 Fa. Monsanto Rhodium-basierend
150°C, 200 bar, Monsanto-Prozess
- 1986 Fa. BP übernimmt „Monsanto-Prozess“
- ab 1996 Fa. BP „Cativa Prozess“ Iridium-basierend
höhere Selektivität
Katalyse Übersicht
RhX3
CO, I-, H2
Aktivierung
O
OC
OC
I
O
H3C
I
8
d
red. Elim.
"Organik"
I
I
Rh
C
H3C
-
ox. Add. geschw.-best.
CH3
CO
C
III
Rh
OC
I
OC
I
OC
Rh
HI
HOH
I
CH3I
I
CH3COI
I
I
O
CO
III
CH3OH
CH3COOH
CH3I
Koord.
H3C
C
III
Rh
OC
Insertion
I
CO
I
I
-d[CH3OH]
-dt
= k [Rh] ● [CH3I]
? cis oder trans ?
OC
OC
Ir
+ Me-I
Cl
Ph3P
Ir
Ir(I),
d8-konfig.
q.pl.
Ir
Me
OC
Ir
PPh3
Cl
Ph3P
PPh3
I
OC
cis
Cl
cis
Vaska´s Komplex
"Drosophila"
PPh3 Cl
I Ph3P
Ph3P
PPh3
Me
Me
I
trans
polare LM: (DMF, MeOH, H2O, MeCN) cis + trans
unpolare LM: (C6H6, CHCl3)
nur cis
Gasphase
nur cis
parallel
perpendicular
Thermodynamik
DH
+ R-I
DH [kJ/mol]!!
R-I
stark exotherm
Kinetik
Z
X
Ph3P
Ir
PPh3
CO
Y
Y-Z
Ir
Ph3P
PPh3
CO
X
Y-Z: Me-I, H2
v = kobs·[Ir][Y-Z]
X
Reaktion 2. Ordnung & DS# << 0
Y-Z
k [M-1sec-1] * DH# [kcal/mol] DS# [eu]
*30°C, Benzol
Me
Cl
Ir
L
L
CO
Me-I
Cl
Ir
L
CO
I
l
a
n
g
s
a
m
e
r
Deutung? Sterik, Elektronik
L
Cl
Ph3P
Ir
PPh3
CO
I
Ir
Ph3P
PPh3
CO
Sicht von oben
auf Ebene
Angriff
Sicht in Ebene
Tolman’s Kegelwinkel
PR3
Sterik
mixed
PPhH2
Me2PCH2CH2PMe2
P(CH2O)3CR
Et2PCH2CH2PEt2
P(OMe)2Ph or Et
PPh(OEt)2
Tolman Kegelwinkel
PMe3
Ph2PCH2PPh2
PMe2Ph
Ph2PCH2CH2PPh2
PPh2H
M
cone angle
PEt3, PPr3, PBu3
PPh2(OMe)
PPh2(OEt)
PEt2Ph, PMePh2
P(CF3)3
Systematisierung
PEtPh2
Cy2PCH2CH2PCy2
PPh3
PPh2(i-Pr)
PPh2(t-Bu)
PPh2(C6F5)
P(i-Pr)3
PBz3
PCy3
PPh(t-Bu)2
P(t-Bu)3
P(C6F6)3
P(o-Tol)3
P(mesityl)3
PX3 (°)
PH3 87
P(OCH2)3CR
101
PF3 104
P(OMe)3
107
P(OEt)3
109
114
115
115
116
118
121
122
PMe2CF3 PCl3 124
125
P(OPh)3
128
P(O-i-Pr)3
130
PBr3 131
132
133
136
137
140
142
145
150
157
158
160
165
170
P(O-t-Bu)3
175
182
184
194
212
P(OR)3
Me
Cl
Ir
L
L
CO
Me-I
Cl
Ir
L
CO
I
l
a
n
g
s
a
m
e
r
Deutung? Sterik, Elektronik
L
Me
Cl
Ir
L
L
CO
Me-I
Cl
Ir
L
CO
I
l
a
n
g
s
a
m
e
r
besserer Donor
L
Elektronische Parameter
X
Ph3P
Ir
PPh3
CO
R-Sonde: n(CO)
Systematik
stretching
nating
ine
OC
O
C
R
Highest CO stretching
frequency:
C
O
Tolman Parameter
basierend auf n(CO)
least donating
phosphine
(best p-acceptor)
Zusammenfassung bis jetzt
- 2. Ordnung
- DS# << 0
- schneller für e--reiche Komplexe
- Stereochemie
zusätzliche Beobachtungen
- beschleunigt in polaren LM
- k(Ox. Add.): R-X: X = OTf > I > Tos Br > Cl
weiterer Hinweis - isolierbares Zwischenprodukt
Ir
Ph3P
+ R-I
CO,PPh3
-
+I
Ir
Ph3P
Ph3P,OC
R = Me, CH2Ph
R
Deutung
Me
Me
L
Cl
Ir
Me-I
Cl
Ir
L
CO
L
langsam
L
I-
L
Cl
Ir
L
CO
CO
I
schnell
12,13
Me
Cl
Ir
L
L 13Me-126I / 12Me-128I
CO
Cl
Ir
L
126,128
L
CO
I
"Scrambling"
Mechanismus
dI
OC
Ir
PPh3
Cl
Ph3P
Me-I
d+
H
H
H
s*
Nucleophil
Electrophil
dx2-y2
HOMO
dxz
dz2
dxy
dyz
q.planar:
LUMO s*
I
H
H
OC
Ph3P
H
Ir
PPh3
Cl
Nucleophil
I
tbp
H
H
+
H
H
H
H
OC
Ph3P
Ir
PPh3
Cl
Nucleophil
OC
Ph3P
Ir
PPh3
Cl
+ I-
I-
trans-Konfiguration
oktaedrisch d6-konfiguriert
CH3
OC
Ir
Ph3P
PPh3
Cl
ML5: nicht konfigurationstabil
Lax
LPIvot
M
Lbasal
Leq
LPivot/apical
Leq
M
Lbasa
l
Lbasal
Lax
Lbasal
tbp
"q.py."
Lax
Leq
LPivot
M
Leq
Lax
tbp
tbp
E
q.-py.
d6-Konfiguration = 180°
d6-Konfiguration
q.py. bevorzugt
I
tbp
H
H
+
H
H
H
H
OC
Ph3P
Ir
PPh3
Cl
OC
Ph3P
Ir
PPh3
Cl
I-
Nucleophil
"Wie heißt das Kind?"
SN2-Mechanismus
+ I-
SN2-Mechanismus
? Stereochemie ?
Nu|
R1
R1
*
R2
R3
Y
Nu
+ Y|
R3
R2
stereoselektiv: Inversion
Walden-Umkehr
Stereochemie - Experiment
Inversion!
Me
Me-I
N
N
Ir
Ir
N
N
O
I
CH3
OC
C
O OC
CO
C
III
H3red.
C Elim.
Rh
OC
I
I
I
I
Rh
d8
I
CH3
-
I
OC
Insertion
OC
III
Rh
I- Zugabe!
I
I
I
I
I
O
Koord.
H3C C
III
Rh
I
Beschleunigung durch
CO
OC
CH3I
Oxidative Addition - geschwindigkeitsbestimmend
RhX3
CO, I-, H2
-
O
OC
Rh
C
H3C
OC
I
red. Elim.
O
H3C
C
I
8
d
I
I
CH3I
ox. Add. geschw.-best.
CH3
CO
III
Rh
OC
I
OC
I
OC
III
Rh
I
I
I
O
geschwindigkeitsbestimmend:
-d[CH
Insertion
3OH]
Koord.
ersichtlich ausCO
Geschwindigkeitsgesetz:
III
H3C C
Rh
OC
Erhöhung der Raum-Zeit-AusbeuteI
I
I
-dt
I
$,$,$,$ !!!
= k [Rh] ● [CH3I]
Deutung
OC
Rh
OC
I
I
d8, 16 esq.-pl.
+I
-
OC
I
Rh
2-
I
OC
I
d8, 18 eq.-py.
dx 2- y 2
dx 2- y 2
eg
dz 2
dz 2
dxy
dxy
dxz
-
(Monsanto-System)
dyz
dxz
t2g
dyz
noch besseres
besseres
Nucleophil!
Nucleophil!
at-Komplex-Bildung
groß durch pzZumischung
OC
Rh
2-
I
OC
=
I
OC
OC
I
I
dz2 antibindend
metallbasierend
I
LUMO
Electrophil
OC
Rh
I
2-
+
OC
OC
Rh
I
I
pz reduziert
Antibindung
guter Überlapp (S groß)
Rh
I
I
OC
I
2-
2-
DE ~ DS2/Ei-Ej
Früheres Experiment zur Stereochemie
H
H
H
F
Br
F
H
Cl
+
Ir
Me3P
PMe3
Cl
Ir
CO
Me3P
PMe3
CO
Br
funktioniert reproduzierbar nur in Anwesenheit von O2
Oxidative Addition - Radikalmechanismus
PhCH2
Br
Cl
+
Me3P
I
Ir
PMe3
CO
SET
Cl
PhCH2
PhCH2
Br
II
Ir
+
-
Me3P
PMe3
CO
+ Br
Solvenskäfig
CH2Ph
Cl
Ir
Me3P
PMe3
CO
Br
PhCH2
Br
Cl
+
I
Ir
Me3P
PMe3
SET
CO
Cl
PhCH2
PhCH2
PhCH2 Dissoziation
Br
II
Ir
+
-
PMe3
Me3P
CO
+ Br
aus Käfig
Br-
Br-
Br
Coulomb
Br
Coulomb
Cl
Ir
Me3P
PMe3
PhCH2Br
- PhCH2·
Cl
Ir
Me3P
CO
CO
2 PhCH2· PhCH2-CH2Ph
PMe3
Br
LnM
LnM
+
+
Br
Br
Br
2e--Mechanismus
"normale Prod."
Br
L nM
LnM
Belege
Br
LnM
LnM
+
+
•
Br
•
SET
- Br-
Br
Br
L nM
Br
L nM
+
LnM
Br
"radical clocks"
•
Br
•
•
•
k(298K)=2.1·108 sec-1
t1/2 = 3.3 10-9 sec!
"pfeilschnell"
k(298K)=105 sec-1
Zeitskala
Eyring: k =
#/RT
-DG
kB/T·h·e
Annahme: DG# = 0: k = kB·T/h·e0 = kB/T·h
bei 298 K: k = 1.38·10-23·298/6.6·10-34 = 6.2·1012 sec-1
schnellstmögliche intramolekulare Geschwindigkeitskonstante
Oxidative Addition: aber intermolekular
diffusionskontrolliert!
Diffusion
20 Å
keine Reaktion
Zeitskala
Eyring: k =
#/RT
-DG
kB/T·h·e
Annahme: DG# = 0: k = kB·T/h·e0 = kB/T·h
bei 298 K: k = 1.38·10-23·298/6.6·10-34 = 6.2·1012 sec-1
schnellstmögliche intramolekulare Geschwindigkeitskonstante
Oxidative Addition: aber intermolekular
diffusionskontrolliert!
3Å
Diffusion: langsam!
Reaktion!
Diffusionskontrolle
Diffusion: langsam!
Es gilt: <x> = 2·D·t
20 Å
t = Zeit
D = Diffusionskonstante
keine Reaktion
t=
<x>2/2·D
Dtypisch = 10-9 m2/sec
<x> = 17·10-10 m
<x> = 20 - 3 = 17Å
3Å
Reaktion
t = (17·10-10)2/2·10-9 = 1.44.10-9 sec
NB: <x> = 1 cm
t = 50000 sec
1/2 Tag!!!!!
!!Rühren!! (Konvektion)
kmax = 1/t 109 l/mol·sec
Obergrenze:
bimolekulare Reaktion!
•
"radical clocks"
•
Br
k(298K)=2.1·108 sec-1
kmax = 1/t 109 l/mol·sec
•
Br
Br
Wenn
ausschließlich
L nM
L nM
SN2
zu "99.99 %"
Mischung: radikalisch + SN2
Experiment