Oktober 2006 - Gea Drenthe

Stichting Geologische Aktiviteiten
Kring Drenthe
Secretariaat:
J.F. Otten
Iepenlaan 13
9401 LS Assen
tel: 0592-353229
e-mail: [email protected]
internet: http://home.versatel.nl/gea.drenthe/
Nieuwsbrief oktober 2006
Kringavond 20 oktober
Dhr R. Schutte zal een lezing geven over mineralen in de mens.
Dat deze bijzonder kunnen zijn kunt u zien aan de foto hiernaast
van een niersteen.
Stenenkastje
Het stenenkastje bij de ingang van het Terra college heeft weer een nieuwe vulling nodig. Denk er
eens over na of u niet een klein deel van uw collectie gedurende één of twee maanden in dit
kastje ten toon wil stellen. U kunt zich hiervoor opgeven op de kringavond.
Excursie Rohdenhaus
Jammer genoeg gaat de excursie naar Rohdenhaus niet door. Koos Tap heeft van Frank Höhle
gehoord dat er dit jaar niemand meer in de groeve Rohdenhaus mag. Volgend jaar is er weer een
nieuwe kans. Alle mensen die op het voorrangslijstje van de excursie commissie stonden voor
deze groeve hebben hiervan bericht gekregen.
Excursie groeve Teutonia in Misburg zondag 29 oktober
Zondag 29 oktober is er een excursie naar de groeve Teutonia in Misburg. Deze excursie is gericht
op fossielen. Als voldoende mensen zich opgeven dan kunnen we er een excursie per bus van
maken.
Voor de nieuwe leden, er moeten zich dan tegen de 30 leden aanmelden, familie en bekenden
mogen ook mee (graag zelfs dan halen we eerder dit aantal). Wat de kosten betreft moet u
rekenen op ongeveer €30 pp.
Als we te weinig aanmeldingen krijgen dan gaan we met eigen vervoer, de excursie gaat in ieder
geval door.
Aanmelden vóór 17 oktober bij Koos Tap telefoon 0524-525218 of e-mail [email protected]
Hieronder nog wat informatie over Teutonia
Fossilien in der Kalkmergelgrube TEUTONIA in Misburg
Annette Broschinski*
* Niedersächsisches Landesmuseum Hannover,
Naturkunde-Abt., Willy-Brandt-Allee 5, 30169 Hannover
Beschreibung des Objektes
Die Misburger Brüche, korrekter "Mergelgruben" genannt
(Mergel = natürliches Gemisch aus Kalkstein und Ton),
wurden bereits im 19. Jahrhundert angelegt. Das Werk
GERMANIA betrieb vier Gruben, die heute stillgelegt sind.
Zudem gab es die ebenfalls stillgegelegten Gruben der
Hannoverschen Portland Cementfabrik AG (HPC). Heute
wird in Misburg nur noch die Grube TEUTONIA von der
Teutonia Zementwerk AG betrieben. Seit der Erfindung
des Zements (1824) bestand und besteht großer Bedarf
an Kalken, die schon einen bestimmten Anteil Ton
enthalten. Das für die Zementherstellung günstige
Nieuwsbrief GEA
oktober 2006
1/4
Verhältnis von Kalk zu Ton in den Mergelkalken östlich von Hannover führte zur
Schwerpunktbildung der Zementindustrie in dieser
Region. Das Rohmaterial wird hauptsächlich durch
Sprengen gewonnen. Nach dem Brechen des Gesteins
folgt eine Vielzahl von Prozessen, wobei nach dem
Trocknen, Brennen (im Drehofen) und Mahlen dem so
entstandenen "Klinker" noch weitere Rohstoffe
zugesetzt werden (Sand, gemahlener Tuffstein oder
gebrannter Ölschiefer). So entstehen verschiedene
Zement-Typen. Das Produkt, der Zement: Der Einsatz
von Zement läßt sich aus unserer modernen
Gesellschaft nicht mehr wegdenken. Man spricht von
einem Massenbaustoff. Wenn Zement mit
grobkörnigem Kies und/oder Gesteinssplitt sowie
Wasser vermengt wird, entsteht Beton. Er ist
wasserbeständig und nicht auf das Kohlendioxid der
Luft angewiesen, um zu erhärten, was beispielsweise
Unterwasserbauten möglich macht. Die Vergangenheit
des Mergelkalks: Die Kalkmergelgrube von Misburg zählt zu den bedeutendsten Aufschlüssen der
nordwestdeutschen Kreide, genauer: der Schicht des sogenannten Campaniums (Obere
Kreidezeit). Die dort abgebauten Mergelkalke stellen im Grunde die versteinerten Schichten von
Meeresböden dar, die sich vor 80 Millionen Jahren in einem flachen, tropischen Meer
nacheinander ablagerten. Sie bildeten dabei teils feste Gesteinsbänke, teils etwas weichere
Zwischenlagen, die sich abwechseln und das typisch geschichtete Bild ergeben. Das Klima der
Kreidezeit war deutlich wärmer als heute. Auf dem Festland lebten Dinosaurier inmitten blühender
Vegetation. Im Meer lebten ebenfalls viele verschiedene Tiere, wie es auch in heutigen
Flachmeeren der Fall ist. Der kalkigtonige Meeresboden war schlammig, und die Reste der Tiere
(Schalen etc.) wurden in dem Schlamm eingelagert und teilweise erhalten. Im Laufe der
Jahrmillionen wurde aus dem Kalkschlamm das Gestein "Mergelkalk", und aus den Resten der
Tiere wurden Fossilien. Diese Fossilien kann man heute im Steinbruch relativ leicht finden. Die
typischsten
Funde sind Seeigel aus der Gruppe der "Herzseeigel" (Verwandte dieser Tiere leben auch heute
noch in der Nordsee!) sowie kleine und große Schwämme, die allerdings nur weitläufig mit dem
weichen Badeschwamm verwandt sind und eine feste Gestalt hatten. Im freien Wasser
schwammen kalmarartige Tintenfische, die Belemniten, und Ammoniten, Tintenfische mit einem
spiralig eingerollten Gehäuse aus Kalk. Beide Gruppen sind heute ausgestorben. Große Haie
(Verwandte der heutigen Weißhaie) und zahllose kleine und mittelgroße Fische bevölkerten das
Meer. Hin und wieder sind auch Reste von Schwimm- und Flugsauriern in den Gesteinen des
hannoverschen Kreidemeers zu finden. Den Abguß einer Original-Gesteinswand der TEUTONIA
und ein Diorama, das einen solchen Meeresboden und seine Bewohner während der Kreidezeit
darstellt, sind zusammen mit ausgewählten Original-Fossilien im Niedersächsischen
Landesmuseum Hannover in der Naturkunde-Abteilung zu sehen
Stenenmarkt Borger zondag 20 augustus
Net zoals vorig jaar hebben we ook dit jaar weer met
veel plezier op de archeologisch/geologische markt bij
het hunebedcentrum gestaan. De stand werd bemand
door Harry Dekker, Henk de Wolde, Koos en Jeanet
Tap, Jacob Otten en Corry Hofstee. We hadden veel
aanloop en hebben dankzij een strategische opstelling
(de bezoekers kwamen zowel op de heen als terugweg
langs de kraam) ruim €100 verdiend met het verkopen
van materiaal van de familie de Thouars. Belangrijker
nog is dat het ons vier nieuwe leden opgeleverd heeft.
Een groot succes!
Nieuwe leden
We hebben afgelopen zomer weer 5 nieuwe leden mogen inschrijven. Vier daarvan als resultaat
van onze aanwezigheid op de geologisch-archeologische markt in Borger.
Nieuwsbrief GEA
oktober 2006
2/4
Leden op datum van aanmelding
Naam:
Geeter
Muurman
Voskamp
Baasbank
Voorletters:
H.P.J. de
M.
C.M.
P.J. van
Gussenhoven L.
Voornaam
adres:
Henk
Langeveldstraat 4
Mans
Beetserweg 8a-13
Mirjam
Braamstukken 78
Mussenveld 112
PC:
7848 AP
9551 VE
9761 LM
7827 AJ
plaats:
Schoonoord
Sellingen
Eelde
Emmen
tel:
0591-381948
0599-322256
050-3095506
0591-630330
datum
1-10-2006
1-10-2006
1-10-2006
1-9-2006
Lex
9406 VC
Assen
0592-353662
1-9-2006
Rhonepad 89
Programma voor het seizoen 2006
15 september
Voor de pauze geven Henk Klinkhamer en Koost Tap allebei een
presentatie
Na de pauze een verloting van geologisch materaal
20 oktober
R. Schutte met een lezing over Kristallen in de mens
17 november
Wim de Vries met een lezing over Auvergne
15 december
C. Laban met een lezing over de geologie van Groenland
19 januari
Interne beurs
16 februari
Programma nog niet bekend
16 maart
Programma nog niet bekend
20 april
Programma nog niet bekend
11 mei
Programma nog niet bekend
Geologisch evenement Amsterdam
Op 22 oktober is er weer een geologisch evenement (beurs) in Amsterdam georganiseerd door de
Stichting GEA.
22 oktober 2006, van 10.00 tot 17.00 uur
Studenten Sportcentrum USC
De Boelelaan 46, Amsterdam-Buitenveldert
toegangsprijs: volwassenen € 4.-; kinderen € 1,50; donateurs € 2.-
92 ELEMENTEN, BOUWSTENEN VOOR 4000 MINERALEN
In de natuur komen 92 elementen (stoffen) voor. Sommige
elementen zijn al 2000 jaar bekend, andere zijn pas in de 20e eeuw
ontdekt. Veel geleerden hebben in de loop der tijd geprobeerd om
ordening aan te brengen in de toenmalig bekende stoffen. De Rus
Mendeleev rangschikte in 1869 de 63 toen bekende elementen op
grond van bepaalde eigenschappen in een tabel.
Mendeleev hield in zijn tabel plaatsten open voor elementen die
toen nog niet bekend waren maar die er volgens Mendeleev zouden
moeten zijn. De latere ontdekkingen van nieuwe elementen
Nieuwsbrief GEA
oktober 2006
3/4
bevestigden zijn vermoedens. De nieuwe elementen hoorden
inderdaad thuis op de open plaatsten omdat de eigenschappen van
de nieuw gevonden elementen bleken te passen in het systeem van
Mendeleev.
De huidige, van Mendeleev afgeleide tabel, “het periodiek systeem
der elementen”is de basis voor onze tentoonstelling.
Mineralen zijn opgebouwd uit een of meerdere elementen.
Goud bevat één element n.l. goud. Calaveriet is een verbinding van
twee elementen n.l. goud en tellurium. Beide mineralen zullen als
voorbeeld op de tentoonstelling aanwezig zijn.
Uit particuliere collecties stellen wij een tentoonstelling samen
waarbij zoveel mogelijk elementen en de daarbij behorende
mineralen getoond worden.
Naast de gewone”, bekende mineralen bijvoorbeeld bariet (voor het
element barium) zullen er veel onbekende, zeldzame mineralen
getoond worden.
Enkele voorbeelden: cookeiet, thorveitiet, betekthiniet (zie foto
heirnaast), hiernaast, rubiklien. De rest verraden we hier nog niet. In
ieder geval vormt de tentoonstelling een unieke gelegenheid om
een groot aantal zeldzame mineralen te bekijken.
Bij de elementen zullen we ook steeds informatie vermelden over de
praktische toepassing.
Kom kijken en verwonder u!
Te koop aangeboden
Grote stenenzaag voor het
doorzagen van keien, geodes e.d.
Inclusief 5 diamantzagen, 380V
en 220V motor, jerry cans met
zaag petroleum.
Formaat, zie foto’s
Diameter zaagblad: ca. 50cm
Kosten: Nader overeen te komen
Voor informatie: bel de secretaris
Nieuwsbrief GEA
oktober 2006
4/4