521.202 / SES.125
Parameterschätzung
Varianzfortpflanzung
Torsten Mayer-Gürr
Torsten Mayer-Gürr
Zufallsvektor
Torsten Mayer-Gürr
Varianz / Kovarianz
Zufallsvektor
x
x y
z
Erwartungswert
Varianz-Kovarianzmatrix
x
E{x} μ y
z
x2 xy xz
2
Σ{x} Σ x yx y yz
2
zx zy z
Mit der Dichte
f ( x ) f ( x, y , z ) 0
und
f (x) dx 1
Varianz
x2 E{( X x )( X x )} E{ X 2 } x2
y2 E{(Y y )(Y y )} E{Y 2 } y2
f ( x, y, z ) dxdydz 1
Kovarianz
xy E{( X x )(Y y )} E{ XY } x y
Kovarianz Operator
Σ{x} E{( x μ)(x μ)T }
Torsten Mayer-Gürr
16.12.2015
3
Varianz / Kovarianz
Lineare Transformation
y Bx c
nx1
Zufallsvektor
mx1
Zufallsvektor
nx1
konstanter Vektor
n x m konstante Koeffizientenmatrix
Erwartungswert
E{y} E{Bx c} BE{x} c
Kovarianzmatrix
Σ{y} Σ{Bx c} BΣ{x}BT
Torsten Mayer-Gürr
16.12.2015
4
Kovarianzfortpflanzung
Kovarianzfortpflanzung
Σ{y} Σ{Bx c} BΣ{x}B
Torsten Mayer-Gürr
16.12.2015
T
5
Polares Anhängen
Polares Anhängen
x
Gemessen
s 10 m 4 mm
t 40 gon 1 mgon
( x, y )
Polares Anhängen
s
x s cost /
t
y s sin t /
mit
200gon
y
s 10 m
x
t
40
gon
12 12 (0,004 m) 2
Σ x
2
12 2 0 m gon
x s cost / 8,090 m
y
y
s
sin
t
/
5
,
878
m
Torsten Mayer-Gürr
0 m gon
2
(0,001gon )
Lineare Transformation?
y Bx c
16.12.2015
Kovarianzmatrix
Σ{y} BΣ{x}BT
6
Polares Anhängen
1. Gemessen:
s 10 m
x
t
40
gon
3. Berechnet:
x s cost /
y
y
s
sin
t
/
5. Kovarianzmatrix
Σ{y} BΣ{x}BT
2. Kovarianzmatrix:
12 12 (0,004 m) 2
Σ x
2
12 2 0 m gon
0 m gon
2
(0,001gon )
4. Jakobimatrix
y x s x t cost / s / sin t /
B
x y s y t sin t / s / cost /
0,8090 0,0923 m/gon
0
,
5878
0
,
1271
m/gon
5. Kovarianzmatrix
0,8090 0,0923 m/gon (0,004 m) 2
Σ{y}
0
,
5878
0
,
1271
m/gon
0 m gon
1,0481 10 5 m 2
5
2
0,7596 10 m
Torsten Mayer-Gürr
0,8090
0,5878
0 m gon
2
0
,
0923
m/gon
0
,
1271
m/gon
(0,001gon )
0,7596 10 5 m 2
5
2
0,5544 10 m
Ergebnis
x 8,090 m 3,2 mm
y 5,878 m 2,4 mm
16.12.2015
7
Beispiel
Wiederholte Streckenmessung
mit einem Tachymeter
Messungen (Beobachtungen):
100,006
100,005
99,995
100,008
99,993
0,000
99,996
99,998
99,992
100,000
100,004
100,000
99,998
100,004
99,992
99,991
99,997
99,996
100,002
100,000
…
Torsten Mayer-Gürr
14.10.2015
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
m
8
Beispiel
Anzahl
Histogramm von 10000 Beobachtungen
Gemessene Strecke (reduziert um 100 m) [mm]
Torsten Mayer-Gürr
14.10.2015
9
Kovarianzfortpflanzung
Beispiel: Mittelwert
1 n
1
1
1
s si s1 s2 sn
n i 1
n
n
n
s1
s
x 2
sn
s Bx
12
2
2
Σx
diag( 12 , 22 ,, n2 )
2
n
1
mit B
n
1
1
n
n
s2 BΣ{x}BT
1 2
( 1 22 n2 )
2
n
Bei gleicher Varianz
1
1
2 ( 12 22 n2 ) 2 n 2
n
n
2
s
Torsten Mayer-Gürr
s
1
s
n
16.12.2015
10
Kovarianzfortpflanzung
Beispiel: Differenz zweier Streckenmessungen
s1 253 cm 12 (4 mm) 2
s2 153 cm 22 (3 mm) 2
s 153
x 1
cm
s2 253
12 12 (4 mm) 2
Σ x
2
0
12
2
s s1 s2
(s ) Bx
mit
s s1 s2 ?
B 1 1
0
(3 mm) 2
(4 mm) 2
BΣ{x}B 1 1
0
T
0 1
2
(3 mm) 1
Varianz der Differenz
2s 12 22 (5 mm) 2
Torsten Mayer-Gürr
16.12.2015
11
Varianzfortplanzung im GaußMarkoff Modell (Tafel)
Torsten Mayer-Gürr
Drehung des
Koordinatensystems
Torsten Mayer-Gürr
Polares Anhängen
Polares Anhängen
x
x
( x, y )
y
s
t
y
Torsten Mayer-Gürr
16.12.2015
14
Drehmatrizen
Drehmatrix
cos
Q( )
sin
sin
cos
Inverse Drehung
cos
Q ( ) Q( )
sin
1
sin
QT ( )
cos
Allgemein: Orthogonale Matrix
(Rotation mit evtl. Spiegelung)
Q 1 QT
QT Q I
QQT I
Torsten Mayer-Gürr
16.12.2015
15
Polares Anhängen
Polares Anhängen
x
x'
( x, y )
y'
s
t
y
Drehung um Winkel t
y ' Qy
mit
Kovarianzmatrix
Σ{y '} QΣ{y}QT
QBΣ{x}BT QT
cost / sin t /
Q
sin
t
/
cos
t
/
Torsten Mayer-Gürr
16.12.2015
16
Polares Anhängen
Drehung um Winkel t
y ' Qy
Nebenrechnung
cost / sin t / cost / s / sin t /
sin t / cost / sin t / s / cost /
QB
mit
cost / sin t /
Q
sin t / cost /
0
1
0
s
/
Kovarianzmatrix
Σ{y '} QΣ{y}QT
QBΣ{x}BT QT
0 s2 0 1
0
1
2
0
s
/
0
s
/
0 t
s2
0
2
s t
Torsten Mayer-Gürr
0
16.12.2015
17
Polares Anhängen
Polares Anhängen
x
Gemessen
x'
s 10 m 4 mm
t 40 gon 1 mgon
( x, y )
y'
s
Polares Anhängen
x s cost /
t
y s sin t /
mit
200gon
y
Kovarianzmatrix
x' s2
Σ{ }
y' 0
2
s t
0
Durch Drehung des Koordinatensystems
kann man unkorrelierte Zufallsvariablen
erhalten!
b
r
Torsten Mayer-Gürr
16.12.2015
18
Fehlerellipse
Torsten Mayer-Gürr
Beispiel: Strecke zwischen
Koordinaten
Torsten Mayer-Gürr
Multivariate Normalverteilung
Torsten Mayer-Gürr
Zweidimensionale Zufallsverteilung
Zweidimensionale stetige Zufallsvariable
x y
F ( x, y )
f ( x' , y' ) dx' dy'
Wahrscheinlichkeit (Verteilungsfunktion)
P ( X x, Y y ) F ( x, y )
Dichtefunktion
f ( x, y ) 0
Pail
f ( x, y) dy dx 1
Satz: Zwei Zufallsvariablen sind genau dann
voneinander unabhängig, falls gilt
f ( x, y ) f x ( x ) f y ( y )
Torsten Mayer-Gürr
16.12.2015
22
Zweidimensionale Normalverteilung
Definition: Die Zufallsvariable X bezeichnet man als normalverteilt mit den
Parametern 𝜇 und 𝜎 2 , abgekürzt geschrieben 𝑋~𝑁(𝜇, 𝜎 2 ), wenn ihre Dichte 𝑓(𝑥)
1
f ( x, , )
e ( x )
2
2
/ 2 2
für
x
Zweidimensionale Zufallsvariable mit unabhängigen Elementen
x
x
y
x
μ
y
x2 0
Σ
2
0 y
f ( x, μ , Σ ) f ( x , x , x ) f ( y , y , y )
Torsten Mayer-Gürr
16.12.2015
23
Zweidimensionale Normalverteilung
Multivariate Normalverteilung, wenn x und y unabhängig sind:
f ( x, μ , Σ ) f ( x , x , x ) f ( y , y , y )
( y y )2
( x x )2
1
exp
exp
2
2
x 2
2 x y 2
2 y
( x x )2 ( y y )2
1
exp
2
2
2
2 x
2 y
2 x y
1 ( x )2 ( y y )2
1
x
exp
2
2
2
2 x
2 x y
y
1
T
2
x
1
/
0 x x
1
1
x
x
exp
2
2
y
y
1 / y
2
y 0
y
2 x y
1
T
1
exp
(
x
μ
)
Σ
(
x
μ
)
2
2
2 x y
1
Torsten Mayer-Gürr
16.12.2015
24
Zweidimensionale Normalverteilung
Multivariate Normalverteilung, wenn x und y unabhängig sind:
f ( x, μ , Σ ) f ( x , x , x ) f ( y , y , y )
1
T
1
exp
(
x
μ
)
Σ
(
x
μ
)
2
2
2 x y
1
x y x2 y2
Durch Drehung des Koordinatensystems lässt
sich jede symmetrische Matrix auf
Diagonalgestalt bringen (Eigenwertzerlegung)
Produkt der Eigenwerte
x2 y2 det Σ
Torsten Mayer-Gürr
16.12.2015
25